Ələsgər Məmmədli: "Milli Məclisdə telefonla bağlı verilən qərar qanuna z...

Cənablar, öncə 661 milyon manatın hesabını vermək lazımdır

Bu gün məlum oldu ki, Azərbaycan Teleradio Şirkətinin 11 ildir rəhbəri kürsüsündə oturan Alışanov Azərbaycanda jurnalistika deyəndə ağıla ilk gələn adlardan biri olan Qulu Məhərrəmliyə qarşı Xüsusi ittiham qaydasında cinayət işi başladıb. 

O, Qulu müəllimin Cinayət Məcəlləsinin iki maddəsi ilə - 147.1 və 148-ci maddələri ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasını istəyir.

Bu iddianın boş və cürük bir iddia olması bəri başdan məlumdur. Bu barədə sonra yəqin ki daha geniş yazacağam.

Lakin mənim diqqətimi çəkən Cənab A.Alışanovun bu günkü vəzifəsinə 16 avqust 2006-cı ildə təyin edən Prezidentin bir başqa sərəncamından “xəbərsiz” olmasıdır. Onu vəzifəyə təyin edən Prezident, 2011-ci ilin 27 dekabr tarixində Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramının təsdiq edilməsinə dair başqa bir Sərəncam imzalayıb. Həmin proqramın 1.2.7.-bəndində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasına həvələ olunub ki, 2012-ci il ərzində Diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyətinin aradan qaldırılması məqsədilə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsinə dair təkliflərin hazırlasın və Parlamentə təqdim etsin. Məntiqlə Prezident bu Sərəncamı imzalamaqla Alışanovun Qulu müəllimi tutdurmaq istədiyi 147 və 148-ci maddələrin Cinayət Məcəlləsindən çıxarılmasını istəyib. İndi çox maraqlı vəziyyət yaranıb, Az TV-nin rəhbərinin bu təşəbbüsü həm də bir səmimiyyət testi olacaq. 

Bu xəbəri oxuyanda ağlıma gələn ilk məqam, Alışanovun vəzifədə olduğu 11 ildə dövlətdən nə qədər vəsait alıb, nə qədər hesabat verdiyini araşdırmaq oldu. Qarşıma çıxan rəqəmləri sizinlə də paylaşıram. 2006-2016-cı ilər ərzində, yəni 11 ildə Dövlət büdcəsindən bu günkü dollar dəyəri ilə tam 407 milyon 404 min 671 Amerikan dolları, yəni bu günkü manat kursu ilə 661 milyon132 min manat vəsait alıb. Bu bütünlükdə Dövlətin bütün mediaya, media dəstək fondlarına, nəşriyyata və s. ayırdığı pulun da 58,32% -i təşkil edir. Araşdırmada 661 milyon manatın heç olmasa bir hissəsinin hesabatını belə tapa bilmədim. 11 ildə 661 milyon manata hökm edən bir şəxsin sadə bir tənqidə belə reaksiya verib, cəmiyyətdə hörmət duyulan bir şəxsin həbsini istəməsi həm də hesab vermədiyi cəmiyyətə meydan oxumaqdır. Öncə 661 milyon manatın hesabını vermək lazımdır Cənablar!

Milli Məclisin fəaliyyətini qiymətləndirdik

"2015 ci ildə Milli Məclisdə son 20 səsvermədə bütün hallarda qərarlar 99 faiz lehinə olmaqla qəbul edilib. Indiyə qədər parlamentin hökumətdən əvvəl təklif irəli sürdüyünü görməmişəm" - Ələsgər Məmmədli

"2015-ci il tariximizdə qaçırılmış fürsətlər ili kimi qalacaq"

 "2015-ci il tariximizdə qaçırılmış fürsətlər ili kimi qalacaq" - Ələsgər Məmmədli, Hüquq İşığında 14

Azərbaycanda İnternet Medianın vəziyyəti

"Azərbaycanda interneti medianı məhdudlaşdırmağa çalışacaqlar, amma bu baş versə ölkə dünya sivilizasiyasından tamamən qopacaq və bu da uzun sürməz" - Ələsgər Məmmədli, Aktual #45

Öz yanlışlarını görməyən hökumət uçurumun kənarında olduğunun da fərqində olmayacaq...

Jurnalist Aynurə Heydərovanın  Suallarını cavabladıq

Ələsgər Müəllim, Ədliyyə Nazirliyinin kollegiyası “Qeyri-hökumət təşkilatlarının, xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin fəaliyyətinin öyrənilməsi Qaydaları”nı təsdiq edib. Bununla bağlı mövqeyinizi öyrənmək istəyirik. 

    Sual: Ədliyyə Nazirliyinin qeyri-hökumət təşkilatlarının, xarici QHT-lərin nümyəndəliklərinin  fəaliyyəti ilə bağlı hazırladığı qaydalar barədə fikriniz maraqlıdı. Sizcə bu nə deməkdi və bu dəfə niyə dəyişikliklərə ehtiyac duyuldu?

Ələsgər Məmmədli: Bu Qaydaların bu şəkildə təsdiq olunması son 2 ildə ölkədə QHT sektoruna qarşı başladılan məhdudlaşdırma prosesinin dayanmadığını, son sürətlə davam etdiyini göstərir. Ədliyyə Nazirliyinin Kollegiyası tərəfindən hazırlanan bu Qaydalar birmənalı olaraq qanunvericiliyin müəyyən etdiyi sərhəddi aşır və QHT və xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinə əlavə öhdəliklər, vəzifələr yükləyir. Bu isə QHT-lərin fəaliyyət sferasını qanunla nəzərdə tutulduğundan artıq məhdudlaşdırmaq deməkdir. Deməli, ölkədə birləşmək azadlığına ciddi müdaxilə edilir. Bu müdaxilə həm Konstitusiyanın 58-ci maddəsində göstərilən birləşmək azadlığına, həm də ratifikasiya etdiyimiz Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 11-ci maddəsinə (birləşmək azadlığı) ziddir.   

     Sual:  2011-ci ildən, əvvəl sənəd üzərində müstəqil QHT-lərə olan basqaılar, sonra həm sənəd həm də real həyatdakı basqılar  bəzil QHT rəhbərlərinin həbsinə, digərlərinin bağlanmasına səbəb oldu. Sizcə hakimiyyətin istəyi nədi? Problemi eşitməməkdirsə, hazırda yenə problemlər səslənir. Özü də daha qabarıq. Bunu şərh edərdiz?

Ələsgər Məmmədli: 20014-cü ilə gəldiyimizdə Azərbaycanda demək olar ki siyasi fəaliyyət imkanları maksimum daraldılmış, sərbəst toplaşmaq hüququ məhdudlaşdırılmışdı. Siyasi partiyalar, siyasi fəaliyyət göstərən şəxslər bu və ya digər formada ciddi çərçivəyə salınmışdır. Media da bu prosesdən nəsibini almış, bütün teleradiolar tək iradəyə, hökumətin iradəsinə tabe edilmiş, bir çox müstəqil qəzet sıradan çıxarılmış, internet üzərindən də çoxsaylı maliyyələşmə mənbəyi şübhəli olan, amma hökumətin gizli əli ilə maliyyələşən online mətbuat yaradılmışdır. Tək istisna,  müəyyən QHT-lər və Xarici QHT-lərin nümayəndəlikləri vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı üçün səy göstərir, müstəqil fəaliyyət üçün müəyyən qrantlar ayırır və bu çərçivədə tam olmasada qismən hökumətə ictimai nəzarəti həyata keçirirdi. Hökumət, yeganə fəaliyyət göstərən bu sektoru da susduraraq, öz yanlışlarını göstərən güzgünü qırmaq qərarına gəldi. 2013-cü ilin 17 dekabrında Qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar) haqqında Qanuna edilən məhdudlaşdırıcı dəyişikliklər 2014-cü ilin fevralında qüvvəyə mindi və dərhal QHT və xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinə qarşı başladılan məşhur cinayət işinə start verildi. Çox sayda QHT-nin hesabına həbs qoyuldu, ofisləri bağlandı, məsul şəxslər qondarma ittihamlarla həbsə atıldı, onlarla QHT fəalının ölkədən çıxışına qadağa qoyuldu, qrantların icrası dayandırıldı, yeni qrant alma yolu bağlandı, bank əməliyyatlarına blok və məhdudiyyət qoyuldu. Beləliklə, illik 50-60 milyon dollarlıq qrant alıb, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına, hökumətin şəffaflığına, korrupsiyanın önlənməsinə nəzarət edən, vətəndaşları maarifləndirən, peşəkarlığı artıran, yeni vərdişlər öyrədən, xeyriyyəçilik edən, sosial problemləri həll edən QHT sektoru iflic edildi və mövcud olma mübarizəsinə tərk edildi.

Hökumət düşündü ki, onun problemlərini deyən QHT sektorunu da sıradan çıxarmaqla, problemi bitirəcək və hər kəs onu tərifləyəcək. Amma bu özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. İndi artıq problemləri yerli QHT-lər bəlkə yüksək səslə deyə bilmir, hesabatlar ortaya qoya bilmir. Lakin bu dəfə beynəlxalq tribunalarda bunu birbaşa məsul qurumların rəsmiləri dilə gətirir, dünya mətbuatı bunu yazır, yayır. Ayrıca, QHT sektorunu bitirməklə, problem bitməz. Çünki, problemlərin böyük əksəriyyəti idarəetmədəki problemdir, məmur özbaşınalığı, qanunların heçə sayılmasının, korrupsiyanın yaratdığı problemlərdir. Belə olmasa, ölkədə bir ildə manat 100% dəyərdən düşməz, işsizlik baş alıb getməz, iş yerləri bağlanmaz, sadə əhali etirazlarla küçələrə çıxmazdı. Bunları QHT-lər etmirdi. Tam tərsi, QHT-lər əlavə vəsaitlər ölkəyə cəlb edir, hökumətin həll etmədiyi, yaxud resurs ayıra bilmədiyi sferalara, icmalara vəsait ayırır, problemlərin həllinə yardımçı olurdu...       


  Sual: Qayıdaq qaydalara, QHT-lərlə bağlı 30-cu maddəyə əlavələr edilənə kimi (səhv eləmirəmsə) bu yoxlamalar zatən Ədliyyə Nazirliyininn Qeydiyyat və Notariat baş idarəsi tərəfindən aparılırdı. Bu dəfə iştirak edən qurumlar hansılardı və  əvvəlki yoxlamalardan hazırkılar nə ilə fərqlənir?

Ələsgər Məmmədli: Əslində, Qanunda nəzarət funksiyası Ədliyyə Nazirliyinə tanınıb. Burda bir ziddiyyət yoxdur. Bilirsiniz ki,  17 Dekabr 2013-cü ildə Qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar) haqqında Qanuna 30-1 maddə əlavə edildi. Diqqət edilməsi zəruri məsələ budur ki, qanuna əlavə edilən maddə bütünlükdə QHT-lərin fəaliyyətini öyrənmək və onlara yeni öhdəliklər yükləmək yox, onların fəaliyyətinin onların nizamnamələrinə (əsasnamələrinə) və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğunluğunun öyrənilməsini nəzərdə tuturdu. Əslində bu normanın özü də birləşmək azadlığı konteksindən baxdıqda, qanunvericiliyə gətirilməsi üçün demokratik cəmiyyətdə nə qədər zəruridir sualına cavab vermir. Amma məsələ bundadır ki, Ədliyyə Nazirliyinin yazdığı “Qaydalar” sanki hansısa dövlət qurumunun kargüzarlığının aparılması qaydalarıdır. O qədər detallı və müdaxiləçi.

Məsələn, qanunda QHT-nin fəaliyyətinin öz nüzamnaməsinə uyğunluğunun öyrənilməsindən bəhs etdiyi halda, Qaydaların 1.8-ci bəndi “fəaliyyəti öyrənilərkən hüquqpozuntularına şərait yaradan halların müəyyən edilərək aradan qaldırılması ilə yanaşı, onların təhlilinə və qabaqlayıcı tədbirlərə də diqqət yetirilməlidir”- deyir. Bu Qanunda nəzərdə tutulmadığı halda, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən qanunverici orqanın yerinə keçib yaratdığı yeni normadır.  Yaxud, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən  “QHT-lərə fəaliyyətlərində qanunvericiliyin tələblərinə əməl edilməsinin təmin olunması ilə əlaqədar dövri təlimlər təşkil edilir”- deməklə, sanki QHT-lər dövlət idarəetməsində icranın aşağı qoludur və onlar təlimləndirilir. Halbuki, QHT-lər məhz həmin Ədliyyə Nazirliyinin də fəaliyyətinə ictimai nəzarət həyata keçirə bilməlidir. İndiki halda elə yanaşılır ki, QHT-lər icradan asılı, onların tabeliyində olan bir aşağı qurumdur.

Qaydaların 2.3-bəndi ümumiyyətlə absurddur. “2.3.QHT-lər fəaliyyətlərinin öyrənilməsi zamanı ədliyyə orqanına təqdim etmək üçün öz yazışmaları üzrə kargüzarlığı aparmalı, həyata keçirdiyi layihələrin, maliyyə və mühasibat sənədlərinin, bağladığı müqavilələrin və digər sənədlərin təsdiq olunmuş surətlərini ayrıca qovluqda saxlamalıdırlar.” Ədliyyə Nazirliyinə soruşmaq lazımdır ki, QHT-nin Nizamnaməsində, Əsasnaməsində habelə, QHT-lərə belə bir məsuliyyət yükləyən heç bir Qanunda belə bir norma olmadığı halda, siz hansı əsas və səlahiyyətlə qanunverici səlahiyyətini mənimsəyərək, QHT-lər üçün belə “vəzifə” müəyyən edirsiniz? Sizə bu səlahiyyəti kim və hansı qanunvericiliklə verib?

Bu Qaydaları bu formada qəbul edən Ədliyyə Nazirliyi həm Qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar) haqqında Qanunun 30-1 maddənin tələbini pozub, həm də  Milli Məclisin səlahiyyətini mənimsəyib. Bu birbaşa konstitusiyanın 94-cü maddəsinin 1 və 10-cü bəndlərinin pozulmasıdır və mən düşünürəm ki, QHT-lər bu normanı məhkəmədə mübahisələndirməli, Konstitusiya məhkəməsinə götürməlidirlər.

Qaydaların 2.4-cü bəndi də eyni mahiyyətdədir və Ədliyyə Nazirliyinin səlahiyyətlərini aşmasıdır. Müddətlərlə bağlı müddəalar da konkret QHT-lərin fəaliyyətinə maneə yaradan normalardır. Aylarla yoxlama tədbirləri davam edə bilər. İctimai funksiya həyata keçirən, könüllü birləşərək, öz resursunu yaradan və fəaliyyət göstərən ictimai birliklər üçün belə normaların gətirilməsinin legitim hüquqi dayanağı yoxdur.

Ümumiyyətlə, Ədliyyə Nazirliyi dərk etməli idi ki, onlar öz qurumlarının rəsmilərinin davranışı üçün qayda hazırlaya bilər, QHT-lər üçün yox. Çünki, QHT-lər Qanunlarla və öz Nizamnamə və əsasnamələri ilə fəaliyyət göstərir. Onlar yanlız Qanunlarda və daxili sənədlərində mövcud olan vəzifələri icra etməlidir. Əsasnamə Ədliyyə Nazirliyinin əməkdaşlarının yoxlama ilə bağlı prosedurlarını tənzimləməlidir, QHT-yə vəzifə yükləməməlidir.  

  Sual: Necə düşünürsüz bu qaydalarla xarici təşkilatlar niyə Azərbaycanla əməkdaşlıqda maraqlı olsun? Ümumiyyətlə xarici təşkilatların bu sərtləşmələrlə bağlı hər hasnı bir fikri ilə qarşılaşıbsız?

     Ələsgər Məmmədli:  Mən Sizə səmimi deyim ki, heç bir beynəlxalq təşkilat, donor fəaliyyətlərə bu qədər məhdudiyyət tətbiq olunan ölkəyə yardım etmək, donor kimi fəaliyyət göstərmək, ictimai sektora investisiya qoymaqda maraqlı olmaz. Artıq Donorların qeydiyyatını tələb edən sənəd xeyli vaxtdır ki qüvvədədir. Amma hələ heç bir rəsmi məlumat yoxdur ki, kimsə gəlib Azərbaycan Hökumətinin istədiyi kimi Donor olaraq qeydiyyatdan keçib. Yəqin ki, heç olmayacaq da. Bu proses regionda qonşu ölkələrə donorların yönəlməsinə səbəb olur. Artıq 2 ildir ki, Azərbaycan QHT-ləri böyük vəsaitlərdən mərhum olub və daha əvvəllər azı ildə ayrılan 30-40 milyon dollarlıq vəsait Gürcüstan və Ermənistan vətəndaş cəmiyyətinə yönəldilir. Beləliklə, qısa müddətdən sonra biz bütün beynəlxalq platformalarda bu ölkələrin vətəndaş cəmiyyətinə uduzacağıq. Çünki, onlar vəsaitləri cəlb edir, fərdi inkişafı təmin edir, biz yerimizdə sayır, bu sektorda yetişənlərin də getməsinə səbəb oluruq. Bu bizim rəqabət gücümüzü ortadan qaldıracaq. 

 Sual: Sonuncu dəyişikliklər nəsə vəd edir?

Resim yazısı ekle

Ələsgər Məmmədli: Bu normaların qəbul edilməsi, cəmiyyətdə vətəndaş cəmiyyətinə yönələn basqıların dayandığı, yaxud səngidiyi fikrinin səhv olduğunu göstərdi. Anlaşıldı ki, vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətində hökumət maraqlı deyil və bu sektoru tamamilə ram edib, özünə bağlamadıqca, dayanmayacaq. Onsuz da, bu sferada sayca böyük əksəriyyət qurumlar hökumətin yanında və yedəyində idi. Müxtəlif Dəstək Fondları adı altında dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitdən pay almaq üçün, öz simalarını dəyişib “qeyri hökumət” funksiyalarını, “hökumət yanında” funksiyası ilə əvəzləmiş bu qurumlara rağmən, müstəqilliyini qoruyan, həqiqətən də vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına töhfə verən, hökumətin yanlışlarını deyən, yol göstərən, neqativ halları aşkarlayan QHT-lərin sayı barmaqla sayılacaq qədər az idi. İndi məqsəd bunarın  heç olmamasıdır. Məqsədə çox yaxındırlar. 2 ildir ki, ölkədə önəmli sahələrdə, media sferasında, insan hüquq və azadlıqları sferalarında ciddi hesabatlar yoxdur, araşdırmalar aparıla bilmir. Müstəqil vətəndaş cəmiyyəti institutlarının axırına çıxılmaq üzərədirlər. Amma unudurlar ki, bu yanaşma qısa müddətdə hökumətin özünə də mənfi təsir edəcək. Öz yanlışlarını görməyən hökumət uçurumun kənarında olduğunun da fərqində olmayacaq. Belə durumlarda  ani bir yanlış bütünlüklə cəmiyyəti uçuruma sürükləyə bilər. 

Ölkənin informasiya təhlükəsizliyini zərbə altında qoymaq olmaz

Bu gün Baş Prokurorluq tərəfindən yayılan informasiya diqqətimi çəkdi. Məlumatda bildirilir ki, bir neçə KİV-də “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” qanunun 10 və 11-ci maddələrinin tələbləri kobud surətdə pozularaq cari ilin yanvar ayında respublikanın müxtəlif bölgələrində ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən təşkil edilməklə keçirilmiş aksiyaların ölkədə guya sosial-iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi, əhalinin mövcud vəziyyətdən narazı olması kimi qiymətləndirilməsi, eləcə də həmin aksiyalarla əlaqədar heç bir dəqiqləşdirmə aparılmadan və dövlət orqanlarının rəsmi mövqeyi öyrənilmədən açıq şəkildə təhrikedici mövqe nümayiş etdirilməklə məlumatlar yayımlanıb, buna görə onlara xəbərdarlıq elan edilib”

Doğrusu son vaxtlar Azərbaycan hüquq sistemində, qanunvericiliyin tətbiqində o qədər normal olmayan məsələlərlə rastlaşırıq ki, bunu da sıradan bir xəbər kimi qəbul edib, üzərində durmamaq olardı. Lakin, KİV-ın cəmiyyətdə oynadığı rol, onun hakimiyyət və dövlət qurumları ilə münasibətdə azad və müstəqil olması zərurilyi bu məsələyə gözucu da olsa nəzər salmağı məcbur edir.

Prokurorluq bu hərəkətini Prokurorluq haqqında Qanunun 22-ci maddəsinə söykənərək etdiyini bildirir. Bu maddə “Qanun pozuntularından çəkindirmək məqsədi ilə prokuror və ya onun müavini vətəndaşa və ya vəzifəli şəxsə rəsmi xəbərdarlıq edir”-şəklindədir. Burda diqqət çəkən məqam KİV-ə və ya  KİV-in redaktorlarına xəbərdarlıq edir- şəklində bir normanın yoxluğudur. Çünki, eyni ilə Prokurorluq haqqında Qanun kimi KİV haqqında Qanun da Milli Məclis tərəfindən qəbul edilib və burda KİV-in konstitusion hüquq və azadlıqlarının pozulmaması, demokratik cəmiyyətdə önəmli rol alan tərəf olduğu üçün onun azadlıq və məsuliyyətinin dəqiq sərhədlər müəyyən edilib. Bu sərhədlərin içərisində Prokurorluq orqanlarına xüsusi vəzifə verilməyib.

KİV haqqında Qanunun icrasına dair "Kütləvi informasiya vasitələri haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin  Fərnanına nəzər salsaq, burda KİV haqqında Qanuna nəzarət etməli olan orqanların adları göstərilib. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin İşlər İdarəsinin, Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin adlarını burada müxtəlif maddələrin icrası zamanı görə bilərik. Hətta, təşkilati-hüquqi forması ictimai birlik olan Mətbuat Şurasının da adı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (!) olaraq, Qanunun 19-cu maddəsi ilə bağlı səlahiyyətli qurum kimi Fərmanda göstərilib. Amma 10 və 11-ci maddələrin icrasına nəzarətdə Prokurorluq orqanının adı göstərilməyib.

Gələk məsələnin ikinci tərəfinə, hətta bütün qanunlara prokurorluğun nəzarət etmə səlahiyyəti olduğunu düşünərək məsələyə yanaşsaq, KİV haqqında Qanunun 10-cu və 11-ci maddələrdə yol verilən pozuntular nədir?

10-cu maddənin mətninə baxsaq, Kütləvi informasiya azadlığından sui-istifadənin yolverilməzliyini təsvir edir.  “Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə qorunan sirləri yaymaq, mövcud konstitusiyalı dövlət quruluşunu zorakılıqla çevirmək, dövlətin bütövlüyünə qəsd etmək, müharibəni, zorakılığı və qəddarlığı, milli, irqi, sosial ədaləti, yaxud dözülməzliyi təbliğ etmək, mötəbər mənbə adı altında vətəndaşların şərəf və ləyaqətini alçaldan şayiələr, yalan və qərəzli yazılar, pornoqrafik materiallar çap etdirmək, böhtan atmaq, yaxud digər qanunazidd əməllər törətmək məqsədi ilə kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə olunmasına yol verilmir”.

Burda nəzərdə tutulan hərəkətlərin heç biri xəbərdarlıqla cəzalandırılacaq qədər bəsit hərəkətlər deyil. Əgər “qanunla qorunan sirlər” yayılıbsa o zaman konkret cinayət işi başlamalıdır. Əgər “Konstitusiyalı quruluşu zorakılıqla çevirmək, dövlətin bütövlüyünə qəsd etmək, müharibəni, zorakılığı və qəddarlığı, milli, irqi, sosial ədaləti, yaxud dözülməzliyi təbliğ etmək”- suçu sabitdirsə yenə xəbərdarlıqla bu işi “bağlamaq” olmaz və cinayət işi açılması hökmən lazımdır. Yox əgər “mötəbər mənbə adı altında vətəndaşların şərəf və ləyaqətini alçaldan şayiələr, yalan və qərəzli yazılar, pornoqrafik materiallar çap etdirmək, böhtan atmaq,- hadisəsi baş veribsə o zaman hüququ pozulan vətəndaş xüsusi ittiham qaydasında CM 147 və 148-ci maddələri ilə məhkəməyə müraciət etməlidir.  Yəni, burda da prokurorluğa vəzifə düşmür.

11-ci maddənin mətninə baxsaq, burda “İnformasiyanın yayılmasına, informasiya mənbəyinin açıqlanmasına yol verilməyən xüsusi hallar” göstərilib.  Yəni burda yalan məlumatdan, qərəzli məlumatdan, natamam məlumatdan söhbət getmir. Burda yayılan məlumatın özü həqiqi məlumatdır, lakin onu ya icazəsiz yaymaq olmaz, ya da mənbənin gizliliyi qorunaraq yayılmalıdır. Deməli, Prokurorluğun açıqladığı hal 11-ci maddəyə aidiyyatı ola bilməz. Çünki Prokurorluq demir ki, istintaqın icazəsi olmadan məlumat yayılıb, deyir ki “natamam və yalan məlumatlar” yayıblar. Əslində aksiyaların səbəbi iqtisadi və sosial problemlərdən əziyyət çəkənlərin məsələni ictimailəşdirməsi olmayıb. Görünür, həmin insanların devoliasiyanı sevindirici hal kimi qeyd etmək istədikləri halda, jurnalistlər bunu etiraz kimi qələmə veriblər. Hər halda Prokurorluğun açıqlamasında bu deyilməsə də anlaşılan budur.

11-ci Maddənin mətnini olduğu kimi göstərirəm:

“Kütləvi informasiya vasitəsi redaksiyasının və ya jurnalistin:

1) şəxsin gizli saxlanmaq şərt ilə verdiyi məlumatı yayılan xəbər və materiallarda açıqlamasına;

2) adının bildirilməməsi şərtilə məlumat vermiş şəxsin kimliyini göstərməsinə;

3) təhqiqatçının, müstəntiqin, ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun və ya məhkəmənin icazəsi olmadan ibtidai istintaq və təhqiqat məlumatlarını yaymasına;

4) cinayət etməkdə təqsirləndirilən yetkinlik yaşına çatmayanların və ya qanuni nümayəndələrinin razılığı olmadan onların şəxsiyyəti barədə hər hansı məlumatı yaymasına yol verilmir.

Kütləvi informasiya vasitəsinin məlumatın dərc olunmasına (efirə verilməsinə) məsul redaktoru və (və ya) jurnalist istintaqda yaxud məhkəmə icraatında olan işlə əlaqədar qanunla müəyyən edilmiş hallardan başqa, informasiya mənbəyini açıqlamağa məcbur edilə bilməz. Bu halda müəllif açıqlanmayan təsvirə, məqaləyə, şəkilə və ya karikaturaya görə məsuliyyət buraxılışa məsul redaktorun yaxud jurnalistin üzərinə düşür.

Redaktor və ya jurnalist aşağıdakı hallarda məhkəmə tərəfindən öz mənbəyini açıqlamağa məcbur edilə bilər:

1) insan həyatının müdafiəsi üçün;

2) ağır cinayətin qarşısını almaq məqsədi ilə;

3) ağır cinayət törətməkdə ittiham olunan yaxud təqsirli bilinən şəxsin müdafiəsi üçün.

Bu maddənin birinci hissəsinin 3-cü bəndinin tələbləri jurnalistin müstəqil təhqiqat aparmaq hüququnu məhdudlaşdırmır.

Prokurorluq orqanları Qanunlara nəzarət edirlərsə, qanunların bütününə baxmalı, qanunları tam tətbiq etməlidirlər. KİV haqqında Qanunun 62-ci maddəsi yalan və ya natamam məlumat yayan KİV-in hansı hallarda məsuliyyətdən azad olduğunu da göstərir. Bu KİV-in spesifik fəaliyyət göstərən sahədə olan oyunçu olduğuna görə nəzərdə tutulur. KİV məlumat yayarkən digər prinsiplərə əməl etməklə bərabər, həm də operativ olmalıdır. Bəzən operativ olan KİV obyektiv olmayan məlumatlar da yaya bilər. Məhz qanunvericilik bu zaman KİV-in və jurnalistin qəsdi yoxdursa, onu məsuliyyətdən azad edir.

62-ci maddənin mətni belədir:

Kütləvi informasiya vasitəsində yayılmış həqiqətə uyğun olmayan məlumat;

1) rəsmi dövlət orqanları və ya onların mətbuat xidmətləri tərəfindən yayılmışdırsa;

2) informasiya agentliklərindən və ya idarə, müəssisə, təşkilat, siyasi partiya və ictimai birliklərin mətbuat xidmətlərindən alınmışdırsa;

3) digər kütləvi informasiya vasitəsindən götürülmüş və təkzib olunmamışdırsa;

4) Milli Məclis deputatlarının, dövlət orqanlarının, bələdiyyələrin, idarə, müәssisә, təşkilat və ictimai birliklərin nümayəndələrinin, habelə siyasi xidmətlərin və vəzifəli şəxslərin rəsmi çıxışlarında olduğu kimi təkrar edilmişdirsə;

5) canlı yayımla efirə gedən çıxışlarda deyilmişdirsə, yaxud bu Qanuna müvafiq surətdə redaktə edilməli olmayan mətnlərdə getmişdirsə, redaksiya (məsul redaktor), eləcə də jurnalist buna görə məsuliyyət daşımır.

Belə bir deyim var: “Quş çoxbilmişliyindən dimdiyindən tora düşər”. Bizim bəzi parlamentarilər, rəsmi şəxslər və Prokurorluğun bugünkü açıqlamasını verməyə səbəb olan “media başbilənləri” bütün yayılan ifadələri kontrol altına almaq üçün KİV haqqında Qanunun 3-cü maddəsinə bir dəyişiklik edib, interneti də KİV olaraq anlayışlara saldılar.  İndi 62-ci maddənin 3-cü bəndində “3) digər kütləvi informasiya vasitəsindən götürülmüş və təkzib olunmamışdırsa; halı bütün interneti də əhatə etdiyindən daha öncə İnternetdə, sosial şəbəkələrdə yayılmış və təkzib olunmamış, buna görə də digər KİV-lərdə də buna isnad olunaraq yayılmış məlumatlar yalan olsa belə, sonra yayanlar məsuliyyətdən azad olunurlar. Çünki, qanunvericilik onların qərəzli olmadığını düşünür. Yəni, bu gün xəbərdarlıq edilən KİV-lər əgər bu məlumatları yayan ilk tərəf deyildirlərsə, ki məncə bu belədir, o zaman onların məsuliyyətini Qanun nəzərdə tutmur.

Sonda bunu qeyd etməyi özümə borc bilirəm. Mətbuat Şurası son vaxtlar ölkədə media azadlığına, medianın inkişafına ciddi zərər verməyə başlayıb. Mətbuat Şurası ictimaiyyət və Media təmsilçilərindən formalaşan, bu tərəflər arasında zaman-zaman arbitr rolu oynayan bir qurum olmalı, jurnalistlərin mənafeyinə, azadlığına, yaradıcılığına müdaxilə imkanları verməməlidir. Heç bir qanuni analiz aparılmadan, normalara isnad edilmədən, bunun nəticələrini, hesabatını, monitorinq texnologiyasını, monitorinq aparanların peşəkarlığını cəmiyyətə açıqlamadan  hansısa siyahılar tərtib edib, prokurorluq orqanlarına göndərilməsi bu qurumun funksiyaları ilə uyğun gəlmir. Papağın önünə qoyulub düşünmə zamanı gəlib, cənablar. Az-çox plüralizmi formalaşdıran yerli medianı və jurnalistləri bu qədər sıxıb-boğarsınız, bu ölkədə yerli mənbələri tamamən sıradan çıxararsınız. Bu isə ölkənin informasiya təhlükəsizliyinə daha böyük zərbə vurar.