Выборы в Турции...

 https://astna.biz/ext/news/2023/5/free/geo-east/ru/2941.htm

Выборы в Турции...
ГЕОПОЛИТИКА - БОЛЬШОЙ ВОСТОК 

2023 Май 08 ( Понедельник )  12:57:55

Алескер Мамедли

Через неделю в Турции состоятся выборы, которые затронут не только Турцию, но и весь регион. География особого внимания к результатам этих выборов очень широка.

От Москвы до Вашингтона многие столицы наблюдают за этими выборами с интересом и волнением. Париж, Берлин, Лондон, Брюссель, Тегеран, Ереван, Багдад, Дамаск, Триполи и т.д. Но некоторые стороны, которые не удовлетворены статусом наблюдателя за процессом, особенно пытаются вмешаться через средства массовой информации. Не случайно, что в последние дни "независимые, профессиональные и беспристрастные" западные СМИ занимают открытую позицию, откладывают в сторону свои медиа-функции и занимаются открытой пропагандой.

Более того, эти трансляции начинаются после запрета на распространение результатов опросов, который начался за 10 дней до выборов, согласно турецкому избирательному законодательству...

Английский журнал The Economist, который непрерывно издается уже 180 лет, занимает четкую позицию с подзаголовком "Эрдоган должен уйти" на своей обложке, называя турецкие выборы самыми важными выборами 2023 года.

Французский журнал Le Point поместил фотографию Эрдогана на обложку с заголовком "Erdogan La'utre Poutine" (Эрдоган - другой Путин) и приравнивает его к Путину, который вторгся в Украину и Грузию, так и не провел нормальных демократических выборов, устранил или посадил в тюрьму своих оппонентов. В нем открыто заявляется, что "военные угрозы, экспансионизм, ненависть к Западу..." сохранятся и после избрания Эрдогана.

Другой французский журнал L'express поместил на обложку смутное изображение Эрдогана (с налитыми кровью глазами), а также заголовок "Эрдоган, риск хаоса" (Erdogan, the risque du chaos) и подзаголовки "Турция: выбор в ответ на все угрозы" и "Соглашения с Путиным", говорится в нем. что Эрдоган представляет большую угрозу не только для Турции, но и для Европы, подчеркивая, что беженцы находят убежище в Европе, а также для Ближнего Востока, намекая на его деятельность в Сирии, Ливии, Ираке и Средиземном море.

Журнал Der Spiegel, издающийся в Германии, изобразил Эрдогана сидящим на сломанном стуле с разбитым изображением Луны, известной как символ ислама, на обложке, заявив, что Эрдоган проиграет выборы, и распространив в своих аккаунтах в социальных сетях статью под заголовком "Почему мы должны бояться Эрдогана его переизбрание".

Австрийский журнал Profil поместил на своей обложке флаг Турции с изображением луны и звезд, на котором Эрдоган цепляется за луну на флаге и вот-вот упадет, и озаглавил "Мы наконец-то избавляемся от него?". Таким образом, он рассматривает неизбрание Эрдогана как спасение.

Азербайджан - важное место, где результаты выборов широко обсуждаются и за ними с интересом наблюдают. Что делает результат выборов важным для Азербайджана, так это тот факт, что сближение с турецким лидером Эрдоганом достигло своего пика в последние годы; в результате были предприняты практические шаги по разрешению 30-летнего карабахского узла и прекращения оккупации Азербайджана. Эрдоган, в отличие от своих предшественников, оказывал военную и политическую поддержку Азербайджану не только на словах, но и конкретными действиями и способствовал успешному завершению военных операций, которые обеспечили возвращение Азербайджана на его оккупированные территории.

Совместное заявление, подписанное в Анкаре 15 января 2015 года, и другие утвержденные документы о сотрудничестве, Шушинская декларация о союзнических отношениях между Азербайджаном и Турцией, подписанная в Шуше 15 июня 2021 года, вывели эти отношения на первый план.

Азербайджанский народ высоко ценит эту поддержку. По опросам видно, что поддержка Эрдогана больше, чем в Турции[1].

Даже если молодежь не знает, среднее и старшее поколения очень хорошо помнит поведение и высказывания турецких лидеров в отношении проблем, с которыми мы сталкивались до и после периода независимости...

20 января 1990 года, после того, как Москва совершила январскую резню в Баку, когда журналисты затронули этот вопрос и спросили, какую позицию займет Турция, президент Турции Тургут Озал сказал: [2"Они шииты, мы сунниты. Они ближе к Ирану!". Этот ответ был встречен аплодисментами в Москве...

4 апреля 1993 года, когда армяне оккупировали Кяльбаджар при поддержке российской армии, покойный Абульфаз Эльчибей, который считал себя солдатом М.К. Ататюрка и был президентом Азербайджана, попросил премьер-министра Турции Демиреля прислать вертолет для спасения мирных жителей, женщин и детей, оставшихся умирать в Кяльбаджаре, в седе Башлибель, он сказал: "У нас нет такого большого вертолета", и отклонил эту просьбу[3]. 

Однако правительство Эрдогана держало турецкие истребители F-16 в Азербайджане во время 44-дневной войны [4] и последовательно подчеркивало свою полную поддержку Азербайджана[5].

Несмотря на прекращение огня с Арменией, конфликт не завершен, мирное соглашение не согласовано, контроль "удерживаемых Россией" сил в регионе и пограничные споры продолжаются, и в то время, когда "правовой статус" и "безопасность" армян, проживающих в Карабахе остается на столе переговоров в Москве, Вашингтоне, Париже и Брюсселе как неотложный вопрос и выдвигается как элемент репрессий против нашей страны при каждой возможности. С точки зрения интересов Азербайджана на выборах, которые должны состояться в Анкаре, объективной реальностью является то, что страна заинтересована в избрании Эрдогана из числа  двух основных кандидатов, конкурирующих на президентских выборах в Турции, и этот вопрос  выходит  на первый план.

Редакторы журналов, фотографии с обложек которых мы видим выше, правительства стран, к которым они принадлежат, хотят, чтобы Эрдоган не был избран, не потому, что турецкие избиратели покупали лук и картофель по высокой цене, а именно с точки зрения геополитических интересов собственных   стран. Турция достаточно развита, чтобы защищать свои национальные интересы в регионе, особенно в области военной промышленности. Уже невозможно так легко, как раньше, предпринимать шаги против Турции и ее союзников в Сирии, Северном Ираке, Ливии, на Ближнем Востоке, в Средиземном море, на Кавказе и в Черном море.

В то время как Турецкая Республика до эпохи Эрдогана за 80-летний период обеспечивала лишь 20% военных поставок страны за счет собственного внутреннего производства, благодаря прорывам, инициированным правительством Эрдогана за последние 10 лет, этот показатель достиг 80%. Эрдоган сделал это не в одиночку, это сделал народ Турции, но он сделал это с администрацией, обладающей политическим видением.

На этих выборах Турция будет на стороне партии с широким политическим видением. Процессы показывают это.

В следующей статье я поделюсь своими мыслями о вероятных результатах выборов.

 

---

[1] https://report.az/xarici-siyaset/azerbaycanda-respondentlerin-90-4-i-erdoganin-qalib-gelmesini-destekleyir-sorgu/

[2] https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/soner-yalcin/onlar-sii-biz-sunniyiz-6120173/

[3] https://www.youtube.com/watch?v=VjTnmn5Q7c4

[4] https://www.youtube.com/watch?v=3p5oInLW0w4&t=482s (bax: 7:40 dəq. etibarən) ; https://president.az/az/articles/view/44170/videos

[5] https://www.youtube.com/watch?v=tkGXIZx43KI

Türkiyə seçkiləri

 Türkiyə seçkiləri… 

Türkiyədə bir həftə sonra tək Türkiyəni yox, bütün bölgəni etkiləyəcək bir seçki baş tutacaq. Bu seçkilərin nəticələrinə xüsusi diqqətin coğrafiyası çox genişdir. 

Moskvadan Vaşingtonadək, bir çox başkənd bu seçkiləri maraq və həycanla izləyir. Paris, Berlin, London, Brüksel, Tehran, Yerevan, Bağdad, Dəməşq, Tripoli və s. Amma bəzi tərəflər prossesi izləməklə yetinmir, xüsusilə media vasitəsi ilə müdaxilə etməyə çalışır. Təsadüfi deyil ki, son günlər “müstəqil, peşəkar və tərfsiz” qərb mediası açıq tərəf tutur, media funksiyasını bir tərəfə qoyub, açıq propoqanda ilə məşğul olur. 

Üstəlik bu yayımlar Türkiyə seçki qanununa görə seçkilərin keçirilməsinə 10 gün qala başlayan anket nəticələrinin yayılmasının qadağasından sonra başlayır…

180 ildir kəsintisiz yayılan İngilis dərgisi “The Economist” Türkiyə seçkilərini 2023-cü ilin ən önəmli seçkisi adlandıran qapağında “Erdogan must go” (Ərdoğan getməlidir) alt başlığı ilə açıq mövqe sərgiləyir.  

Fransız “Le Point” dərgisi qapağında “Erdogan La`utre Poutine” (Ərdoğan bir digər Putin) başlığı ilə Ərdoğanın şəklini qoyub, onu Ukraynanı, Gürcüstanı işğal edən, heç vaxt normal demokratik seçki keçirməyən, rəqiblərini ortadan qaldıran və ya həbsə atdıran Putinlə eyniləşdirir,  Ərdoğanın seçilməsinin “müharibə təhdidləri, ekspansionizm, qərbə nifrət…”i davam etdirəcəyini açıqca bəyan edir.  

Fransanın bir digər dərgisi L`express dərgisi qapağında Erdoğanın kölgəli (gözləri qanla dolmuş) şəklini verərək, “Erdoğan le risque du chaos” (Erdoğan xaos risqi) başlığı, “Türkiyə bütün təhlükələrin seçimi”, “Putinlə olan razılaşmalar” alt başlıqları ilə Erdoğanın tək Türkiyə üçün deyil, Avropaya sığınan qaçqınları vurğulayaraq Avropa üçün habelə Suriyada, Liviyada, İraqda, Aralıq dənizindəki fəaliyyətlərinə ima edərək Yaxın Şərq üçün böyük  təhdid olduğunu  bildirir. 

Almaniyada nəşr olunan Der Spigel dərgisi qapaq şəklində islamın simvolu kimi bilinən Ayın qopmuş şəklinin yer aldığı parçalanmış kresloda oturan Erdoğanı təsvir edərək  seçkilərdə Erdoğanın uduzacağını bildirir və “Erdoğanın yenidən seçilməsindən niyə qorxmalı?” - başlığı ilə öz sosial şəbəkə hesablarında tirajlayır. 

Avstriyanın “Profil” dərgisi qapaq şəklində Türkiyənin ay-ulduzlu bayrağını təsvir edərək, Bayrağın üzərindəki aydan yapışıb sallaşan, əllinin qopmaqda olduğu Erdoğanı təsvir edərək, “Sonunda ondan qurtuluruqmu?” Başlığını verərək, Erdoğanın seçilməməsini qurtuluş olaraq görür.  

Seçkilərin nəticələrinin geniş müzakirə olunduğu və maraqla izləndiyi bir önəmli yer də Azərbaycandır. Azərbaycan üçün seçkilərin nəticəsini önəmli edən son illər Türkiyə hökumət rəhbəri Erdoğanla yaxınlaşmanın pik həddə çatması, bunun nəticəsində Azərbaycanın 30 illik Qarabağ düyününü və işğalı çözən əməli addımların atılmasıdır. 

Erdoğan hökuməti öz sələflərindən fərqli olaraq sadəcə sözdə yox, konkret əməldə Azərbaycana hərbi-siyasi dəstək verdi və Azərbaycanın işğal altında olan öz ərazilərinə qayıtmasını təmin edən hərbi əməliyyatların uğurla nəticələnməsinə vəsilə oldu. 

15 yanvar 2015-ci ildə Ankarada imzalanan birgə bəyanat və təsdiq edilən digər əməkdaşlıq sənədləri, 2021-ci il iyunun 15-də Şuşa şəhərində imzalanan Azərbaycan və Türkiyə arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyannaməsi bu münasibətləri zirvəyə daşıdı. 

Azərbaycan  xalqı məhz bu dəstəyi yüksək qiymətləndirməkdədir. Aparılan sorğularda da Erdoğana olan dəstəyin Türkiyədəkindən çox olduğu görülməkdədir. 

Gənclər bilməsə də orta və yaşlı nəsil çox gözəl xatırlayır müstəqillik dönəminin öncəsi və sonrasında yaşadığımız problemlərdə Türkiyə rəhbərliklərinin davranış və deyimlərini...

20 yanvar 1990-cı ildə Moskvanın Bakıda yanvar qırğınını törətdikdən sonra jurnalistlərin bu məsələni xatırlatması və Türkiyənin hansı mövqe sərgiləyəcəyi üzərinə Türkiyənin Prezidenti Turqut Özal: “Onlar şii, biz Sünni`yiz. Onlar İran`a daha yakın!” -cavabı vermişdi. Bu cavab Moskvada alqış almışdı… 

1993-cü Aprelin 4-də Rus ordusu dəstəyi ilə ermənilər Kəlbəcəri işğal etdiyi zaman Azərbaycan Prezidenti, özünü M. K. Atatürkün əsgəri olaraq görən mərhum Əbülfəz Elçibəy Türkiyənin Baş naziri Demireldən Kəlbəcərdə, Başlıbeldə ölümə tərk edilən mülki əhalinin, qadınların, uşaqların xilas edilməsi üçün helkopter istədiyində Demirel: “O kadar büyük helkopterimiz yok” - deyərək, bu tələbi rədd etmişdi. 

Halbuki, Erdoğan hökuməti 44 günlük müharibə zamanı Türkiyəyə məxsus F-16-ları Azərbaycanda saxladı və ardıcıl olaraq Azərbaycana tam dəstəyini vurğuladı. 

Ermənistanla atəşkəs olmasına baxmayaraq, münaqişənin yekunlaşmaması, sülh sazişinin razılaşdırılmaması, bölgəyə “rusməramlı” qoşunların nəzarəti, sərhədlərlə bağlı mübahisələr ortadaykən, Qarabağda yaşayan ermənilərin “hüquqi statusu”, “təhlükəsizliyi” Moskvada, Vaşinqtonda, Parisdə, Brükseldə  aktual güncəl məsələ olaraq masada qaldığı və hər fürsətdə ölkəmizə qarşı basqı ünsürü olaraq irəli sürüldüyü bir vaxtda, Ankarada baş tutacaq seçkilərdə Azərbaycanın mənafeyi baxımından Türkiyədə Prezident seçkilərində yarışan ən şanslı iki namizəd arasından Erdoğanın seçilməsinin arzulanmasının ön plana çıxması obyektiv gerçəklikdir.  

Yuxarıda qapaq şəkillərini gördüyümüz dərgilərin redaksiyaları, onların mənsub olduğu ölkə hökumətləri Erdoğanın seçilməməsini türk seçicilərin soğan-patatesi baha aldıqları üçün yox, məhz öz ölkələrinin geo-politik maraqları baxımından istəməkdədir. Türkiyə bölgədə öz milli maraqlarını qoruyacaq qədər inkişafa qədəm qoyub, xüsusilə hərbi sənayə sahəsində. Suriyada, Şimali İraqda, Liviyada, Yaxın şərqdə, Aralıq Dənizində, Qafqazda, Qara dənizdə Türkiyənin və müttəfiqlərinin əleyhinə ola biləcək addımları əvvəlki qədər rahat atmaq mümkün deyil. 

Erdoğan dönəmindən öncəki Türkiyə Cumhuriyyəti 80 illik dönəmdə ölkənin hərbi təchizatının yalnız 20%-ni öz daxili istehsalı ilə qarşıladığı halda, Erdoğan hökumətinin son 10 ildə başlatdığı atılımlarla bu rəqəm 80%-ə çatıb. Bunu Erdoğan təkbaşına etməyib, Türkiyə insanı edib, amma siyasi vizyonu olan bir idarəetmə ilə edib.

Türkiyə bu seçimlərdə də siyasi vizyonu geniş olan tərəfdən yana olacaq. Prosseslər bunu göstərir. 

Növbəti yazıda seçkilərin ehtimal olunan nəticələrinə dair həm prezident namizədləri həm də siyasi partiyalar baxımından fikirlərimi paylaşcacağam.    

Ələsgər Məmmədli  

  

Azərbaycanın İranla sərhəddi niyə yer dəyişib?

 Naxçıvan MR-nın Şərur rayonunun Ərəbyengicə kəndi ərazisində Araz çayının yeri dəyişdirilərək Talıbovun İrana "hədiyyə" etdiyi iddia edilən 30 hektar torpağın Google Earth görüntüləri açıq şəkildə göstərir ki, 2019-cu ilədək Azərbaycanın ərazisi olan və Şərurlular tərəfindən istifadə edilən otlaq sahələri İrana keçib.

İran tərəfi arazın əsas axınının yatağının üzərini doldurub, həmin əraziyə körpü (torpaq yol) salıb və Azərbaycan tərəfin otlaqlarını qazaraq yeni axıntıya yer yaradıb.

Bu Konstitusiyon cinayətdir və dərhal Baş prokurorluq bu məsələni nəzarətə götürüb, peyk görüntülərini xüsusi ilə 2019-dan sonrakı dövrləri incələyib, insan müdaxiləsini aydın sübut etməli və bu ərazilər əvvəlki 2019-cu ildəki yerinə qaytarılmalıdır.

Görüntüləri təqdim edirəm:

2018-ci ildə ərazinin peyk görüntüsündə görünür ki, araz çayı İran tərəfdən axır və Azərbaycan tərəfdə 23 hektarlıq geniş otlaq mövcuddur:

Bu şəkil 2019-cu ildə çəkilən peyk görüntüsüdür. Bu görüntüdə aydın görünür ki, Arazın İran tərəfdən axan axıntısı iki tərəfdən bağlanaraq, çaya yeni yataq qazılıb və bu 23 hektarlıq otlaq sahəsini İran tərəfdə buraxacaq şəkildə edilib:

Digər görüntülər də bunu sübut edir:

Türkiyə seçkilərinin proqnozlarını necə oxumalı

Azərbaycanda demokratik seçkilərin olmaması insanlarımızı qonşu Türkiyənin siyasi sisteminin azarkeşinə çevirir. Son günlər sistemli şəkildə yaxınlaşan Türkiyə seçkilərinin nəticələrinə dair təxminlər dilə gətirilir, müxtəlif anket nəticələrinə isnad edilərək bu vəya digər namizəd tərəfin qazanacağı söylənir. Bu, xüsusilə 10 martda seçkilərə start veriləcəyinin açıqlanması və martın 6-da  müxalif blokun namizədinin müəyyən olunması ilə daha da alovlanıb. 

 Mən uzun illərdir (32 il) Türkiyə seçkilərini yaxından izləyirəm və 10 il orada yaşadığım dönəmdə də çoxsaylı seçki prossesini yaxından müşahidə etmişəm. Buna baxmayaraq hər hansı arqument irəli sürərkən həm konkret statistikalardan həm də müəyyən araşdırmalardan sonra yalnız fikir bildirməyə çalışıram. 

 Türkiyə seçkiləriinin necə olacağına dair tez-tez müxtəlif tərəflərə bağlı araşdırma şirkətləri anket sorğularını açıqlayır. Mən də tənbəllik etmədim, 24 iyun 2018-ci il Prezident seçkiləri və Parlament seçkiləri öncəsi 2 ay ərzində açıqlanan anket nəticələrini təhlil etdim. 2018-ci ildə də məhz təxminən seçkilərə 2 ay qalmış tərəflər indiki kimi saflarını bəlirləmişdi və iki ciddi blok (Cumhur ittifaqı və Millət İttifaqı) və bir də bloka qoşulmayan HDP seçki yarışında vardı. 

 2018-ci il may və iyun aylarında müxtəlif şirkətlər tərəfindən keçirilən sorğuların toplam 11 fərqli anketinin nəticələrini araşdırdım. Bu zaman ortalama hər anketə qatılan respondent sayı 3666 nəfər ətrafında olduğu bildirilib. Bütün anketlərin ortalama nəticəsini müəyyən etdiyimdə çox maraqlı ictimai rəy yönləndirmə müşahidə etdim. Anket şirkətləri yaxud onları sifariş verənlər əslində süni şişitrmələrlə seçkidən öncəki 2 ay cəmiyyəti manuplə edib, əgər qeyri peşəkar deyillərsə… 

 2018 parlament seçkilərində seçkidə iştirak edən partiyaların aldığı səs və anket nəticələri habelə aradakı fərq aşağıdakı kimidir: 

Partiyalar	Seçkidə aldıqları səs	11 anketin ortalaması	Anketlə seçkinin fərqi
AKP	%42,56	%39,36	-%8,14
MHP	11.10%	%6,35	-%74,80
CHP	%22,65	%23,70	%4,43
İyi partiya	%9,96	%13,60	%26,76
Səadət partiyası	%1,34	%2,53	%47,6
HDP	%11,70	%11,19	-%0,45

Cədvəldən də göründüyü kimi AKP anketlərə nisbətən 8,14% daha yüksək nəticə əldə edib. MHP-nin nəticələri isə anketləri ümumiyyətlə yerə vurub. MHP anketlərdə gözlənəndən 74,80% daha çox səs qazanıb. Az da olsa HDP-də 0,45% səsini anketlərdən üstə çıxara bilib. 

CHP anketlərdə gözlənəndən 4,43%, İyi partiya 26,76%, Səadət Partiyası isə 47,60% daha az səs qazanıb. Yəni, anketlər iqtidar tərəfi daha az, müxalifət tərəfi daha çox göstərib. Bu yanılma 1-2% olsa metodologiya yanılması demək olardı lakin fərq çox daha yüksək olub. 

 2018 parlament seçkilərində seçkidə iştirak edən ittifaqların aldıqları səs, anket nəticələri və fərq aşağıdakı kimidir:

İttifaqlar	Seçkidə aldıqları səs	11 anketin ortalaması	Anketlə seçkinin fərqi
Cumhur ittifaqı	%53,66	%45,57	-%17,74
Millət İttifaqı	%33,74	%41,56	%18,81
HDP	%11,70	%11,19	-%0,45

İttifaqlar bazında da anketlərdə yayınma çox yüksəkdr. müsbətdən mənfiyə 36%-lik bir yanılma ortaya çıxıb. Cumhur İttifaqı Anketlərin nəticələrindən 17,74% daha çox səs toplayarkən, Millət İttifaqı Anketlərin 18,81% gerisində qalıb. HDP-də yanılma payı 1% -dən aşağı olub. 

 Prezident seçkilərinin nəticələrinə gəldikdə, 2018-ci ildə 6 nəfər namizəd qeydə alınmışdı. Hazırki Prezident R.T.Erdoğan, CHP-li Muharrem İncə, HDP-li S.Demirtaş, İyi Partiya rəhbəri M. Akşener, Səadət Partiya rəhbəri T. Karamollaoğlu və İşçi Partiya rəhbəri D. Perinçek. 

 Seçkilərə 2 ay qalandan seçki keçirilən həftəyədək sorğulanan 25 anketin ortlama iştirakçı sayı 3444 nəfər olub. 

Anketlərin nəticələri ilə seçkilərin gerçək nəticələri və fərqi aşağıdakı cədvəldə görə bilərsiniz: 

Namizədlər	Seçkidə aldıqları səs	25 anketin ortalaması	Anketlə seçkinin fərqi
R.T. Erdoğan	%52,59	%46,98	-%12,00
M. İnce	%30,64	%26,23	-%16,83
S. Demirtaş	%8,40	%10,54	%20,38
M. Akşener	%7,29	%14,04	%48,21
T. Karamollaoğlu	%0,89	%1,97	%57,00
D. Perinçek	%0,20	%0,37	%46,00

 Anket şirkətlərinin Prezident seçkilərində də ciddi büdrədiyi görülür. Erdoğan təxminlərdən 12% daha çox səs toplayıb. CHP-nin namizədi olsa da, sonradan CHP-nin ona sahib çıxmadığını deyərək istefa edən Muharrem İncə də anket təxminlərini ciddi yanıldıb və 16,83% daha çox səs toplayıb.

 Digər 4 namizədin anket nəticələri ilə seçki nəticələri qarşılaşdırıldığında anketlərin ciddi şişirdildiyi aydın görünür. Demirtaş anket təxminlərindən 20,38%, Akşener 48,21%, T. Karamollaoğlu 57% və Perinçek 46% az səs toplaya biliblər. 

Əlbəttə bu araşdırmanın məqsədi anket şirkətlərinin nəticələrinə inanıb-inanmama deyil. Hər kəs istədiyinə inanmaqda sərbəstir. Lakin mühakimə, təxmin yürüdəndə daha diqqətli olmaq və hər verilən dataların mütləq doğru datalar olduğuna əminolmaq lazımdır. Anket sorğularının nəticələrində 2-4% fərqlər metodologiyanın doğru seçilib-seçilməməsi baxımından mümkün görünə bilər. Lakin 20-70% yanılmalar əgər qəsd deyilsə ciddi şəkildə qeyri-peşəkarlıqdır və o nəticələrlə proqnoz verilməyəcəyi kəsindir. 

 Yekun olaraq, 10 Mart 2023-cü ildə Türkiyədə Prezident seçkilərə dair qərarnamə imzalanacaq və maraqlı, çəkişməli seçkilərə start veriləcək. Bizim toplum da bu maraqlı seçkiləri tribunadan maraqla izləyəcək. Bütün Türkiyəyə onun demokratiya yarışında uğurlar diləyirəm. Demokratik seçkilərin qazananı Türkiyə olacaq! 

 Qeyd: Anket şirkətlərinin adları bunlardır: Optimar, SONAR, KONDA, Vera, MAK, ORC, Argetus, AKAM, REMRES, Mediar, Piar, Konsensus, Gezici.

Məqalə burada da yayınlanıb:  https://www.astna.biz/ext/news/2023/3/free/geo-east/az/2881.htm?fbclid=IwAR1qy5MQ2h_W334AYX8stwS5H38cSx5KPeq0cBJYVBxi2weI_tVBhCo4cOY 

Türkiyədə İmamoğlu müəmması: Hakimiyyət, yoxsa məhrumiyyət?

 15 Dekabr 2022-ci ildə İmmaoğlunun məhkumiyyətinə  dair məhkəmə qərarını şərh etdim.

“Türkiyədə məhkəmə sistemi üçpilləlidir. İlkin məhkəmədən sonra “İstinaf” (Apellyasiya Məhkəməsi) və “Yargıtay” (Ali Məhkəmə) mərhələsi var. Bu qərarın qüvvəyə minməsi üçün hələ 2 instansiyadan keçməlidir və bu qərar sadəcə ilkin qərardır. İkincisi, Türkiyədə, Azərbaycanda olduğu kimi, diffomasiyaya görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulub. Bu məsələdə diffomasiya elementi olduğu üçün bu çərçivədə bir neçə il öncə cinayət işi açılmışdı. Bu mühakimə prosesi isə Türkiyədə uzun çəkir”.

Bu sözləri Yenisabah.az-a açıqlamasında tanınmış hüquqşünas Ələsgər Əhmədoğlu deyib.

O, İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsinin (İBB) bələdiyyə başçısı Əkrəm İmamoğlunun Türkiyə Ali Seçki Qurumunun (YSK) üzvlərini təhqir etdiyi üçün 2 il 7 ay 15 gün həbs cəzasına məhkum olmasından söz açıb.

“Məsələnin mahiyyətini qiymətləndirməyə gələndə, demək olar ki, bu, Türkiyədə ilk deyil. Məhkəmə 25 il öncə Rəcəb Tayyib Ərdoğanın özünü də ifadələrinə görə bələdiyyə sədri olarkən həbs etmişdi. Hətta o zaman həbs qərarı icra olunmuşdu və o, 6 ay həbsdə yatdı. Amma indiki halda praktika göstərir ki, Əkrem İmamoğlu 2 il 7 aylıq həbs müddətini hər hansı bir formada həbsxanada keçirməyəcək. Hətta qüvvəyə minsə belə, 1 gündən artıq həbsxanada qalmayacaq, yəni İmamoğlunu dəmir barmaqlıqlar gözləmir”.

Hüquqşünas söyləyib ki, İmamoğlunun siyasəti fəaliyyətinə qadağa qoymaq, yaxud da hansısa formada siyasətdən uzaqlaşdırmaq üçün həbsin ortaya atılması iddialarının öz-özlüyündə ifadə azadlığa nə qədər böyük təhdid yaratdığını və ümumiyyətlə, diffomativ ifadələrə görə cinayət məsuliyyətinin yerini olmadığını göstərir:

“Təəssüf ki, Türkiyə uzun illərdir bunu qanunvercilikdən çıxarma istiqamətində islahatlar aparmır. Azərbaycan kimi, Türkiyə cəmiyyəti də bundan əziyyət çəkir.

Nəhayət, sözə görə, əgər söz nifrət nitqi deyil, sırf diffomativdirsə, buna görə həbs cəzasının qanunvericilikdə nəzərdə tutulması yolverilmzədir. Hesab edirəm ki, qanunvericilik yenidən nəzərdən keçirilib daha da liberalllaşdırılmalıdır. Amma Əkrəm İmamoğlu bu sözü dediyinə görə, hüquq bu gün onu məsuliyyətə cəlb edə bilər. Bu baxımdan, mən məhkəmənin praktik olaraq qanuna istinad edib “Heç bir siyasi təzyiq olmadan qərarı çıxarmazdımı” sualını versəm, cavabı “çıxara bilərdi” olacaqdı. Yüzlərlə belə qərar çıxır və bu da onlardan biridir”.

Ə. Əhmədoğlu düşünür ki, işin siyasi tərəfinə baxanda, bir bələdiyyə sədrinin, çoxsaylı insanların səs verdiyi şəxsin, habelə prezident seçkilərində namizəd olma ehtimalı olan bir şəxsin ətrafında belə bir hadisənin baş verməsi, əslində, siyasi bir manevrdir və onun tərəfdarlarını, ona səs verənlərin sayını artıra bilər:

“Əgər hökumətin bu prosesdə əli varsa və hökumət doğrudan da, ədalət sisteminə müdaxilə edib, belə bir qərarın çıxarılmasına səbəb veribsə, deməli, bu məsələd hökumətin özü də maraqlıdır. Yəni İmamoğlunun reytinqi artsın, o, “Altılı masa”nın (müxalifətin dəyirmi masası – red.) namizədi olsun”.

 Müsahibimiz əlavə edib ki, burada başqa hesablar da ola bilər:

“Fərqli yönlərdən baxsaq, bunu müxtəlif konspiraloji aspektlərdən qiymətləndirə bilərik. Bu gün üçün İmamoğlu zərərçəkmiş kimi görünə bilər, amma reallıqda bu hərəkət, əgər siyasi hakimiyyətin ədalətə müdaxiləsi ilə baş verirsə, o zaman hökumətin yox, İmamoğlunun xeyrinə işləyən bir məqamdır”.

Üçüncü konspiroloji yanaşma o, ola bilər ki, ədalət məhz mövcud hakimiyyətin əleyhinə olan qərar verir. Qısası, bu, həm də iqtidarı gözdən salmaq üçün ola bilər”.

Rafi MÜSLÜMOV

https://yenisabah.az/turkiyede-imamoglu-muemmasi 

“BMT-də qəbul olunan qərar kağız parçasından başqa bir şey deyil“

 Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsinə  28 Fevral 2022-ci ildə bildirdiyim münasibət.

https://yenisabah.az/bmt-qebul-olunan-qerar-sade-kagiz-parcasindan-basqa-bir-sey-deyil-huquqi-rey

Tanınmış hüquqşünas Ələsgər Əhmədoğlunun “Yeni Sabah”a müsahibəsi:

- Bu gün BMT Baş Assambleyasında (BA) Rusiyanınn Ukraynaya qarşı həyata keçirdiyi müdaxilə ilə bağlı qətnamə müzakirə olunacaq. 11 ölkənin iştirakı ilə Təhlükəsizlik Şurasında müzakirədə Rusiya veto hüquqdan istifadə edərək qərarın qüvvəyə minməsinin qarşısını aldı Sizcə, bu dəfə Rusiya əleyhinə qərar qəbul olunması realdır? Həm də bunun effekti olacaqmı?

- Rusiyanın Ukraynaya bu formada açıq müdaxiləsi və beynəlxalq hüququ pozması, əslində, İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşan beynəlxalq nizamı tamamilə bitirib. Düşünmürəm ki, əvvəlki mexanizmlər keçərli və qalıcı olacaq. Eynilə 1939-cu ildəki Almaniyanın davranışları Millətlər Cəmiyyətinə necə son qoymuşdusa , məncə, bu da İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşan sistemin iflasıdır. Bundan sonra BMT-nin nüfuzu heç bir halda beynəlxalq problemi həll edə bilməyəcək.

Bu baxımdan BMT BA-da qəbul olunan qərar sadə kağız parçasından başqa bir şey ola bilməz. Qətnamənin tətbiq gücü, ümumiyyətlə, demək olar ki, BMT-nin varlığı ciddi sual altına alır. Bu tip hərbi müdaxilələrdə, o cümlədən işğallarda bilavasitə BMT Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) sədri, həmçinin, onun 5 veto hüququ üzvündən biri olan tərəf, əgər BMT-nin özünü heçə sayır və onun prinsiplərini ayaqlayaraq başqa bir ölkəyə hücum edirsə, həmin qurumun bundan sonra mövcud olmasının heç bir legitim səbəbi də qalmır.

Rusiya faktiki olaraq, bu hərəkətilə özünü beynəlxaq miqyasda ciddi təcrid etdi. Artıq Belarus istisna olmaqla, Rusiyanın yaxınında olan bütün ölkələr Kremlin haqsız olduğunu və onun qarşısında olduqlarını bəyan edir. Eyni zamanda, sanksiyalar artıq dalbadal qəbul olunur. Həm NATO, həm də Aİ üzvü ölkələrdə. Hətta AŞ-də Rusiyanın səsvermə hüququ dondurulub. Bütün bunlar göstərir ki, Rusiyanın bu addımı onun beynəlxalq aspektdə təcridə aparır və bundan sonra daha böyük təsirlər olacaq.

- BMT TŞ-də bir neçə ölkə, o cümlədən Çin, Hindistan, BƏƏ BMT Rusiya əleyhinə təklif olunan qətnamənin səsverməsində bitərəf qaldı. Sizcə, bu günkü səsvermənin nəticəsində özlərini “afsaytda saxlayan” daha nə qədər ölkə olacaq?

- Hüquq idman oyunu deyil, hüquq bəlli prinsiplər toplusudur və prinsiplərin də ədalətə dayanma məsələsi var. Bu aspektdən baxanda, əgər söhbət haqsızlığa qarşı rəy bildirərkən tərəfsiz qalmaq və yaxud da lehinə, ya da əleyhinə səsvermə mərhələsindən gedirsə, bu, artıq tamamilə siyasi bir manevrdir. Artıq orada kimin tərəfsiz qalacağı, kimin lehinə, ya da əleyhinə səs verəcəyi o qədər önəmli deyil. Önəmli olan odur ki, artıq ortada işğal faktı var və kimlərsə buna qarşı çıxır, kimlərsə bunu görməməzliyə vurur, kimlərsə də bitərəf qalır. Halbuki mahiyyət etibarilə, hərə öz mindiyi gəmini deşməklə məşğuldur.

Bu quyu hər kəsin ayağının altında qazıla, bütün dövlətlərin suverenliyi hansısa bir təhdidlə qarşı-qarşıya qala bilər. Bu məsələdə tərəfsiz qalmaq, çəkingən olub prosesə girməmək kimi yanaşma, uzun perspektivdə heç nəyi vəd etmir. Tam əksinə, bir gün yenə də eyni problemlərlə qarşı-qarşıya qalacağımızı göstərir.

Ümumiyyətlə, hüququn təməl prinsipi nədir? Hüququn aliliyi. Beynəlxalq hüquqda önəmli olan hər kəsin tanıdığı ortaq hüququ prinsiplərin hörmətlə qarşılanması və ona əməl olunmasıdır. Hazırda baş verənlər bütün bunların yox olması ilə bağlıdır. Əgər kimsə çəkinirsə, kimsə tərəfsiz olmağı düşünürsə, eyni zamanda, o, bu hüquq prinsiplərini tapdalamasına bir başqa formatda cəhd göstərir.

- Bəs, BMT Baş Assambleyasında Azərbaycanın mövqeyi necə olacaq?

- Birincisi, Azərbaycan özü 30 ildir ki, işğaldan əziyyət çəkən bir tərəf kimi işğala açıq şəkildə qarşı olduğunu bəyan etməlidir. İkincisi, Azərbaycan hüququn aliliyi prinsipini, beynəlxalq hüquqda dövlətlərin suverenliyi və ərazi bütövlüyü prinsipinin fundamental prinsip olduğunu yüksək səslə bəyan etməlidir və Rusiyanın aqresiv işğal siysətinə açıq şəkildə qarşı çıxmalıdır. Baxmayaraq ki, Rusiya ilə münasibətlərimiz var, amma eynilə Türkiyə necə ki, hüquqa zidd hərəkətə açıq şəkildə qarşı gəlibsı, Azərbaycan da bunu açıq şəkildə deməlidir.

Doğrudur, Azərbaycan bunu üstüörtülü şəkildə dedi. İlk günlərdə Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev, eləcə də xarici işlər nazirinin müavini Araz Əzimov rəylərini səsləndirmişdi. Amma konkret olaraq Azərbaycan XİN rəhbərinin bununla bağlı açıq mövqeyi də olmalıdır ki, ərazi bütövlüyünə, həmçinin, suverenliyə müdaxiləni bir mənalı olaraq rədd edirik və Rusiya ordusu Ukraynadan dərhal çəkilməlidir, ancaq danışıq masasında, sülh yolu ilə prosesin həllinə yol axtarılmalıdır.

- BMT-nin qətnamələrinin icrası ilə bağlı ciddi iradlar var. Azərbaycanda vaxtilə Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə ilə əlaqədar 4 qətnamənin icrasız qalmasından şikayətçi olub.  Yəni irad budur ki, qətnamələrin yerinə yetirilməsi üçün hər hansı bir mexanizm yoxdur. Bəs, indi necə olacaq? Ukrayna məsələsində ortaya çıxacaq qətnamələrin icrası üçün hər hansı bir mexanizm ortaya çıxa bilər?

- Əvvəla, BMT BA-nın qərarı ilə BMT TŞ-nin qərarı fərqli şeylərdir. BA-nın qərarı daha çox qınaq sənədidir. TŞ-nin qərarı daha aydındır ki, bunu icra etməyə digər ölkələri, bəlkə də, təşviq etmək olar. Amma unutmayaq ki, BMT-nin yekun qərarlarına veto vqoymaq hüququ olan 5 ölkə vardır ki, onlardan biri də Rusiyadır. Rusiya özü əleyhinə olan qərara səs vermək və onun icrasına imkan yaratmaq qədər də sadəlövh deyil.

Ümumən BMT artıq fəaliyyətsiz bir qurum halındadır. Onun sanksiya gücü, o cümlədən tətbiq gücü yoxdur. Bəlli məsələdir ki, BMT-nin NATO kimi ayrıca bir qüvvəsi olsaydı və bu qüvvəni formalaşdırsaydı, hər hansı bir dəstək verə bilərdi.

Ayrı-ayrı məqamlarda hansısa koalisiya gücləri formasında bu icralar formalaşıb və tətbiq olunub. Bunu 1999-cu ildə keçmiş Yuqoslaviyada, eləcə də, Əfqanıstanda gördük. Amma bunlar BMT TŞ-nin üzvlərinə qarşı yönəlmiş qərarlar olmayıb. TŞ-nin daimi üzvlərinə yönəlik belə bir qərarın nə qəbul olunması mümkündür, nə də tətbiqi. Çünki bu sistemin özü ədalətsiz formalaşıb. Türkiyə Prezidenti Ərdoğanın dediyi kimi: “Dünyanın 5-dən böyük olmasına baxmayaraq, dünyanı 5-lər idarə etməyə çalışır”. Ona görə də bu gün BMT tıxanıb və artıq işlənilməz vəziyyətə gəlib çıxıb.

Rafi MÜSLÜMOV