"Bələdiyyə" adlı referendum təşəbbüs qrupunun yaradılması və qeydə alınması hüquq pozuntusudur

Avqustun 20-də Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK) bir qrup bələdiyyənin təşəbbüsü ilə “Bələdiyyə” referendum üzrə təşviqat qrupunu qeydə aldığına dair informasiya yayıb.  Bu məlumat bir hüquq adamı kimi məni şoka saldı.

Azərbaycan Konstitusiyasında IX fəsil “Bələdiyyə” adlanır və idarəetmənin yerli əhəmiyyətli funksiyası məhz Konstitusiya ilə bu quruma həvalə edilib. Konstitusiyanın 144-cü maddəsi ilə bu qurumun səlahiyətlərinin çərçivəsini dəqiq sayaraq məhdud müəyyən edib. Yəni bu səlahiyyət çərçivəsindən kənara çıxmaq Bələdiyyələr üçün Konstitusiyanı pozmaqdır.

Ayrıca, Seçki Məcəlləsində seçkiləri idarə edən qurum kimi nəzərdə tutulan komissiyaların məhz bu bələdiyyələrlə sıx əməkdaşlıq etməsi nəzərdə tutulub. Yəni bələdiyyələr seçki və referendumların keçirilməsi prosesində inzibati orqan funksiyası da daşıyır.

Konstitusiyada müəyyən səlahiyyətlər verilən Prezident institutu, Baş Nazirlik, məhkəmə qurumları kimi bələdiyyələr də konstitusion qurumlardır. Seçki  və referendumlarda bunlar təşəbbüskar kimi çıxış edə bilməzlər. Bunların səlahiyyət çərçivəsi Konstitusiya ilə məhdudlaşdırılıb. Konstitusiyada isə 144-cü maddədə səlahiyyətlər 9 bənd üzrə aydın göstərilib. Bu səlahiyyətlər içərisində referendumda tərəf kimi təşəbbüs göstərmək konkret nəzərdə tutulmayıb.

“Qanunla qadağan olunmayan hər şey sərbəstdir” - prinsipi vətəndaşların hüquq və azadlıqların həyata keçirilməsində tətbiq oluna bilər. Lakin konkret səlahiyyət dairəsi Konstitusiya ilə müəyyən edilən qurumların, Milli Məslisin, Məhkəmələrin, Bələdiyyələrin səlahiyyəti müəyyən edildiyi sərhədlərlə məhduddur. Bu qurumlara verilməyən səlahiyyətləri icra etməyə təşəbbüs göstərsələr, başqa sahələrə qanunsuz müdaxilə etmiş olarlar.

Konstitusiyanın IX fəslindən aydın göründüyü kimi, bələdiyyələr qurum kimi təşəbbüs göstərə bilməz, prosesdə onlrın tərəf kimi çıxış etməsi qanunla qadağandır. Bələdiyyə üzvləri də, bələdiyyə vəzifələrində olan şəxslər də bu qurumda olmalarını üstünlük kimi təqdim edib, referendum üzrə təşəbbüs qrupunun təsisçisi ola bilməzlər.

Təşəbbüs qrupunun adının “Bələdiyyə” olaraq seçilməsi təşəbbüskarların vətəndaş olması halında belə yolverilən deyil. MSK bu adı qeydə almamalı idi. Çünki Bələdiyyə konstitutsion qurumdur. Eyni ilə “Prezident”, “Milli Məclis”, “Ali Məhkəmə”, Konstitusiya Məhkəməsi”, “Baş Nazir” kimi adlar altında təşəbbüs qrupunun yaradılması necə mümkünsüzdür və buna təşəbbüs edənlər qeydə alınmırlarsa, “Bələdiyyə” adı da məhz konstitusion qurum olduğundan həmin addan sui-istifadəyə MSK yol verməməli idi.

 Seçki Məcəlləsinin 61-ci maddəsi təşəbbüs hüququnu sadəcə vətəndaşlara verir. Lakin bunların da dairəsini məhdudlaşdırır. Məsələn, Seçki Məcəlləsinin 69.3-cü maddəsində bildirilir ki, bələdiyyə vəzifələrində olan referendum üzrə təşviqat qrupları yaradılmasının təşəbbüsçüləri öz vəzifə mövqelərindən üstünlük əldə etmək üçün istifadə edə bilməzlər. Təsadüfi deyil ki, 69.5-ci maddədə açıq şəkildə bildirilir: “...bələdiyyə vəzifələrində olan referendum üzrə təşviqat qrupları yaradılması təşəbbüsçülərinin yalnız öz vəzifələrini icra etməkdən azad olunduğu vaxtda seçkiqabağı (referendumqabağı) təşviqat aparmaq hüququ vardır”.

Sonda onu da vurğulamaq istərdim ki, Bələdiyyələr Seçki Məcəlləsinə əsasən seçici siyahılarının formalaşması, habelə komissiyaların harada formalaşmasına görə müəyyən səlahiyyətlər icra edir. Yəni seçicilərin şəxsi məlumatlarına malikdirlər. Belə olan halda, təşəbbüs qrupunda yer alan bələdiyyənin, onun vəzifəli şəxslərinin imza  toplaması zamanı əlində tutduğu  həmin şəxsi məlumatlardan qanunsuz istifadəsi necə önlənə bilər?

Bu, özlüyündə hüquq pozuntusuna birbaşa dəvətnamə vermək deyilmi?

Göründüyü kimi, MSK Konstitusiyaya zidd olaraq, “Bələdiyyə” adlı təşviqat qrupunu qeydə alıb. Bu, Referendumun nəticələrinin bəri başdan şübhə altına düşməsi ilə qiymətləndiriləcək.  

Fövqəladə vəziyyət elan etmədən, KİV-in fəaliyyətinə qanunlara zidd məhdudiyyət gətirilə bilməz

Tam bir il öncə bu yazı ilə https://www.facebook.com/elesger/posts/10153536409824738 -da hüquq yaratma sistemimizdəki problemlərə diqqət çəkmişəm. Aktuallığı heç dəyişməyib. 

Azad medianın nəzərinə!!

Bu gün Nazirlər Kabinetinin "Jurnalistlərin cəbhəboyu zonaya xidməti ezamiyyətinin Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi ilə razılaşdırılması Qaydası" adlı 14 avqust tarixli 279 nömrəli qərarı qüvvəyə minib.
Ölkədə hüquq yaratma sistemində ciddi problem hiss olunur. Bunun müxtəlif obyektiv və subyektiv səbəbləri ola bilər. Lakin mənə görə bir subyektiv səbəb də hökumət üçün işləyən hüquqşünasların ola bilsin ki, digər kommersiya fəaliyyətlərinə başları qarışdığından hüquq prinsiplərini "unutmasıdır".
Konstitusiyanın 149-cu maddəsinə görə aşağı norma yuxarı normalara zidd ola bilməz. Konstitusiyanın 148-ci maddəsinə əsasən Nazirlər Kabinetinin qərarları Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlar sistemində 6-cı sırada durur. Normativ Hüquqi Aktlar haqqında Konstitusiya Qanunun 8-ci maddəsi Normayaratma fəaliyyətinin əsas prinsiplərinı sayıb. Norma yaradan tərəf kim olmasından asılı olmayaraq bunlara əməl etməlidir.
- Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluq və qanunların üstünlüyü;
- aşağı dövlət orqanlarının aktlarının yuxarı dövlət orqanlarının aktlarına uyğunluğu;
- beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul edilmiş prinsip və normalarının üstünlüyü;
- mütənasiblik;
- dövlət orqanlarının vətəndaşlar qarşısında cavabdehliyi;
- normayaratma fəaliyyətinin demokratikliyi və şəffaflığı;
- normativ hüquqi aktların ziddiyyətsizliyi;
- insanların hüquq və azadlıqlarının, onların qanuni maraqlarının müdafiəsi və sosial ədalət;
- ictimai münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin sistemliliyi və kompleksliyi.
Nazirlər Kabinetinin bu qərarı əsas hüquq və azadlıqlardan olan məlumat azadlığı hüququnu məhdudlaşdır. Hansı ki bunun təminatı Konstitusiyanın 50-ci, 71-ci maddələrində çox açıq var.
Qaydaları oxuyanda, bu sənədin media qanunvericiliyindən xəbəri olmayan birinin hazırladığı açıq ortaya çıxır. Qaydanı qəbul etməkdə əsas kimi bu səbəb göstərilib: “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri ilə təmas xəttində bəzi təhlükəsizlik tədbirləri haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 24 sentyabr tarixli 742 nömrəli Sərəncamının 2.2.2-ci yarımbəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə hazırlanmışdır və jurnalistlərin Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Ermənistan Respublikasının Silahlı Qüvvələri ilə təmas xəttinə bitişik ərazilərdə (bundan sonra - cəbhəboyu zona) akkreditasiyası, o cümlədən kütləvi informasiya vasitələri (bundan sonra - KİV) nümayəndələrinin cəbhəboyu zonaya xidməti ezamiyyətlərinin Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi ilə razılaşdırılması qaydasını müəyyən edir
Məsələnin mahiyyəti bundadır ki, Hərbi vəziyyət haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununda hərbi vəziyyət elan edilmədən, KİV-lərə məhdudiyyət gətirilə bilməz. Heç bir norma hərbi vəziyyət elan edilmədən, belə bir məhdudlaşdırmanı mümkün hesab etmir. Bu Konstitusiyanın 71-ci maddəsinə də ziddir. 24 sentyabr 2014-cü il tarixli Prezident Sərəncamında da “2.1. 1994-cü ildə qəbul olunmuş “Hərbi vəziyyət haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (o cümlədən cəbhəboyu zonada hərbi hissələrin yerləşdiyi ərazilərdə rejimin xüsusiyyətlərini nəzərdə tutan) yeni redaksiyasını üç ay müddətində hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etsin;-şəklində bir bənd vardı. Yəni 2014-cü ilin dekabr ayının sonunda bu qanun layihəsi hazır olmalı idi. Amma Parlament Qanunu dəyişmədən, Nazirlər Kabineti məhdudlaşdırıcı normanı tətbiq etməyə başlayıb. Yəni qanunsuz məhdudiyyət tətbiq edib.
Ayrıca “cəbhəboyu zona” ifadəsinin içərisi doldurulmalıdır. Cəbhəboyu dedikdə, təmas xəttinin eni nədir?, neçə metr və ya kilometr bitişik ərazi təmas xətti hesab olunur?, təmas xətti dedikdə dövlətlər arası sərhəddən söhbət gedib-getmədiyi necə aydınladılmalıdır?- sualları cavabını tapmalıdır.
Biz öz ərazimizin daxilində, işğal edilmiş ərazilərin arasındakı xətti bununla rəsmiləşdirmirik mi? O zaman Kəlbəcərə yaxınlarının qəbrini ziyarətə gedib, ermənilər tərəfindən həbs edilənlərə hüquqi problem yaratmayacağıq mı?
Bir digər hüquqi problem, hərbi vəziyyət elan etmədən, təmas xətti ilə, həmin xəttin dıbındə olan kəndlərlə Bakının hüquqi durumunun fərqləndirilməsinin mümkünsüzlüyüdür. Bakıda X saylı hərbi hissənin divarının bitişiyindəki yaşayış evi, məhəlləsi ilə həmin təmas xəttinin dibindəki kəndin ərazisinində informasiya toplamanın hüquqi fərqi nədən olmalıdır?
Konstitusiyanın 111-ci maddəsi deyir ki, “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası ərazisinin müəyyən hissəsi faktik işğal olunduqda,... Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində və ayrı-ayrı yerlərində hərbi vəziyyət elan edir və bu barədə qəbul etdiyi fərmanı 24 saat müddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir”.
Konstitusiyanın bu norması “verə bilər” yox “verir” ifadəsindən istifadə edir. Bu əmredici normadır. Bu gün Azərbaycan Respublikası ərazisinin müəyyən hissəsi faktik işğal olunmayıb mı? O zaman Konstitusiyanın 111-ci maddəsi nədən tətbiq edilmir? Buyurub həmin ərazilərdə “hərbi vəziyyət” elan edib, istənilən məhdudiyyəti tətbiq edin. Hüquqi yol budur. Amma bunu tətbiq etmədən, ölkənin içində informasiya alma rejimini fərqləndirmək həm Konstitusiyaya, həm Konvensiyaya həm də KİV haqqında qanuna ziddir.
Ayrıca, akkreditasiya lisenziya demək deyil. Bunu dərk etmək lazımdır. Akreditasiya KİV-ə və jurnalistə üstünlük verir amma informasiya almasını məhdudlaşdırmır. Akreditasiya olmayan jurnalistin də məlumat alma hüququ qorunur. Çünki, Konstitusiya hər kəsə bu hüququ 50-ci maddə ilə verib.
Qaydalarda akkreditasiya olunmaq da bölgədən informasiya almağa yetmir ayrıca 5-gün öncədən Müdafiə Nazirliyinə müraciət olunmalı, icazə verilərsə gedib informasiya toplamaq mümkün görünür. Bu norma KİV-haqqında qanunun 8-ci madddəsinə birbaşa ziddir. Jurnalist məlumatı dərhal mümkün olmadıqda 24 saat içərisində əldə etməlidir. Düşünün ki operativ hadisə baş verib, siz dərhal hadisə yerinə gedə bilməzsiniz, 5 gün gözləməlisiz ki sizə cavab versinlər, "hə" desələr gedə bilərsiniz, "yox" desələr gedə bilməyəcəksiniz. Bu hüquqi rejimin adı nədir? Hara gedirik?
Məsələni hüquqi baxımdan daha ciddi ələ almaq lazımdır. Ölkənin imicini bu qədər zərbə altına qoymaq olmaz.
.

Jurnalistlərin cəbhəboyu zonada akkreditasiyası və cəbhəboyu zonaya xidməti ezamiyyətlərinin...

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2015-ci il 14 avqust tarixli 279 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir 1. Ümumi müddəalar 1.1. “Jurnalistlərin…

AZERBAİJAN-NEWS.AZ

Daxili problemlərimizin beynəlxalq konfransda müzakirəsinin səbəbləri

6-7 İyil 2016-cı il tarixdə ATƏT-in Vyanada yerləşən Media ofisinin təşkilatçılığı ilə 13-cüsü təşkil olunan Cənubi Qafqazda Media Konfransında növbəti dəfə iştirak etdim. 

Hər il payızda keçirilən bu Konfrans bu il ənənələri pozaraq yayda keçirilirdi. Bunun səbəbi yəqin ki, Media ofisinin rəhbəri Dunya Myatoviçin 4 illik fəaliyyət müddətinin başa çatması və yaxın həftələrdə bu postu sələfinə  təhvil verməli olduğu ehtimalı idi.

Konfransın gündəliyi hər il olduğundan daha yüngül tərtib olunmuşdu. Mövzu başlıqlarının aktuallığı diqqət çəksə də müzakirə istiqamətləri o qədər də aktual olmadı. Xüsusilə Bosniyadan dəvət edilən ekspertlərin təqdimatı Cənubi Qafqaz ölkələri üçün çox aktual görünmürdü. Mövzunun müzakirəsi zamanı iştirakçılığın zəif olmasının da səbəbi bu idi. Əslində ayrı-ayrı ölkələrin media azdlığının ənənəvi müzakirəsi üçün nəzərdə tutulan oturumun olmamamsı qızğın müzakirələri olmamasına gətirib çıxarırdı. Amma buna baxmayaraq bir istisna oldu. Elə ilk paneldə məruzəçinin Azərbaycandan dəyərli jurnalist, Yeni Nəsil Jurnalistlər Birliyinin rəhbəri  Arif Əliyevin olması, onun özünəxas şəkildə peşəkar bir təqdimat etməsi müzakirələrin qızışmasına ilk təkan oldu. Arif bəy bəlkə yumşaq, amma kifayət qədər faktlara söykənən və düşündürən bir çıxış etdi. Bu tip tədbirlərdə belə “diplomatik” çıxışın əsas səbəbi sevmədiyimiz amma bir mühiti paylaşdığımız Ermənistan təmsilçilərinin də orda olması olur. Arif bəyin mövzusunun jurnalist təhlükəsizliyi və diffomasiya olması özü-özlüyündə ciddi müzakirələri tətikləyirdi. Çünki, Azərbaycanda hələ də həbsdə jurnalistlər və blogerlər var. Xüsusilə  Azərbaycan saatı üçün işləyən tanınmış jurnalist Seymur Həzi, xeber44.com dini saytının baş redaktoru Araz Quliyev, azadxeber.org saytının baş redaktoru Nicat Əliyev, blogerlər Abdulla Əbilov, Rəşad Ramazanov, Ömər Məmmədov müxtəlif səbəblərlə həbsə atılsalar da, onların vəkilləri, ailələri və media ictimaiyyəti bu həbslərin əslində ifadə azadlığını məhdudlaşdırmaq üçün aparıldığını bildirir. Son 3-4 ayda Tofiq Yaqublunun, Rauf Mirqədirovun, Xədicə İsmayılın, Pərviz Həşimlinin azadlığa çıxması vəziyyəti bir qədər yumşaltsa da bu gerçəklərin tamamilə görünməsini önləməyib.

Ayrıca, ölkədə rəsmilər sistemli şəkildə diffomasiyaya görə son 6 ildə heç kimin məsuliyyətə cəlb edilmədiyini, Prezident tərəfindən moratorium elan edildiyini  desələr də, əslində bu sahədə də vəziyyət ürəkaçan deyil.  Son illər bu sahədə xeyli məhkəmə qərarları mövcuddur.

Tanınmış rejissor Eldəniz Quliyevə qarşı DİN rəhbərinin qaldırılan xüsusi ittiham nəticəsində Məhkəmə Rejissoru məcburi küçə süpürmə cəzasına məhkum etmiş, eyni cəza Elman Türkoğlunun iddiası ilə hakim önünə çıxarılan Xədicə İsmayıl üçün də tətbiq edilmişdir. Access bankın keçmiş işçisi  Mikayıl Talıbov  Facebookda Access Bank haqqında yazdığı statusuna görə Cinayət Məcələsinin 147.1 (böhtan) maddəsi ilə 9 ay islah işlərinə və cərimə ödəməyə məhkum edilmiş və iş Ali Məhkəmə səviyyəsinə qədər davam etdirilmişdir. Hazırda bu tendensiya davam edir və tanınmış telejurnalist, professor Qulu Məhərrəmliyə qarşı AZTV-nin rəhbəri Alışanovun iddiası Yasamal məhkəməsində baxılmaqdadır.

Təbii ki, vəziyyət belə ikən bu məsələlərin üzərindən beynəlxalq tədbir olsa da sükutla keçmək mümkün deyil. Arif bəy də son slaytını məhz Qulu Məhərrəmlinin karikaturası ilə bitirərək, məsələnin ciddiliyini beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırdı. 

Əlbəttə Arif bəyin sadaladığı faktlara, qiymətlndirməyə Azərbaycan tərəfindən qatılan rəsmi şəxslər və rəsmi şəxslərin mövqeyini dəstəkləyən qeyri-rəsmi şəxslər birbaşa reaksiya vermədi. Bəlkə də vermək də istəmədi. Çünki, bu tip müzakirələrdə bəzən geniş hədəf olmamaq üçün susmaq ən doğru “silah” ola bilir.

Arif bəyin təqdimatından sonra müzakirələrdə Mehman müəllim də ölkə mediasının iqtisadi azadlığının əlindən alınmasını vurğulayan çox obyektiv bir qiymətləndirmə etdi. Əsas müzakirə və qarşılıqlı ittihamlar isə 2014-cü ilədək ölkədə jurnalist azadlığı və təhlükəsizliyi sahəsində geniş fəaliyyət dairəsi olan, 2014-cü ilin avqustunda ofisi bağlanıb, hesabları həbs olunan və cinayət işinə məruz qalan, 10 aya yaxın müddətdə İsveçrə Səfirliyində sığınacaq tapan və sonra da ölkə vətəndaşlığından çıxarılaraq İsveçrəyə İsveçrə Xarici İşlər Nazirinin təyyarəsi ilə göndərilən Emin Hüseynovun çıxışından sonra başladı. Xüsusilə Eminin Rasim Əliyevin öldürülməsinin səbəbi kimi onun ölkədən çıxarılmasında oynadığı rolun da ehtimallar arasında olmasını dedikdən sonra, rəsmilər ona cavab verib, qərəzli olmaqda suçladı.

Əslində bu toplantıda bu günədək heç bir siyasi tərəflərə qatılmayaraq, müstəqil fəaliyyət göstərməyi həfələyən bir hüquqşünas olaraq müəyyən müşahidələrimi paylaşmağı özümə borc bilirəm. 

Bu tip tədbirlərə qatılan tərəflərin geri döndükdən sonra bəlli mövqenin formalaşmasına dəstək olmaları çox zəruridir. Orda olan hər kəs gördü ki, Azərbaycan tərəfi daha ciddi daxili problemlərini ümumi müzakirə ortamına çıxardı. Bunun səbəbləri çoxdur:

•        Azərbaycanda son illər fərqli mövqeləri olan, hökumətin media siyasətini bəyənən və dəstəkləyən tərəflə bunu  bəyənməyən, dəyişməsini istəyən tərəflərin bir masa arxasında hansısa mövzunu müzakirə etməsi imkansız hala gətirilib. Bunu edəcək tərəf əslində hökumət nümayəndələri olmalıdır. Dialoq qapısı bağlı olarsa, hər bir tərəf ən qara rəngi ortaya sərir və harada olmasına əhəmiyyət vermədən, kimin yanında olmasına baxmayaraq problemləri qabarıq önə çıxarır. Təcrübəmdən bilirəm ki, media oyunçusu olmayan, müstəqil hüquqşünas kimi qatıldığım tədbirdə rəsmi toplanan statistikanı sadaladığım və diffomasiyaya görə hələ də məhkəmələrdə qərarlar çıxarıldığını dediyimə görə dərhal mənə hücum edən, arqumentsiz məni suçlayan şəxslərin olmasının şahidiyəm. 
•     Eminin Rasim Əliyevlə bağlı səsləndirdiyi ehtimallara cavab vermədən çox öncə  həmin ehtimalları yaradan səbəblər üzərinə getmək lazım idi. Rasim Əliyevin ölümünə birbaşa səbəb olanlar bu gün cinayət məcəlləsinin müxtəlif maddələri ilə məhkum ediliblər və cəzaya məruz qalıblar. Lakin istintaqın tam obyektiv aparılmasında olan şübhələr qalır. Cavid Hüseynovun işinin bu işdən ayrılması və maddəsinin dəyişdirilməsi çox da obyektiv yanaşma deyil. Xüsusilə, xəstəxanaya özü gələn, orda olduğu 9 saatda müsahibə verən, ümumi vəziyyəti normal görünən bir şəxsin qəflətən pisləşməsi və daxili qanaxma ilə ölməsi ciddi həkim qüsurunun olma ehtimalını yaradır. Təəssüf ki, istintaq sənədlərində sadəcə Səhiyyə Nazirinin məktubu ilə bu məsələyə son nöqtə qoyulmuş, heç bir müstəqil ekspertiza ehtiyacı görməmişdir .Belə olan halda, arzu edilməsə də hökumətin yanaşmasına şübhələr yaranır.  
•      Ölkədə səlahiyyət sahibləri bu səlahiyyətlərini xüsusi İmtiyaza çevirərək, alternativ baxışları rədd etməklə problemin həll olacağını düşünür. Nəticədə, müxtəlif beynəlxalq platformalarda daim müzakirə və qınaq obyektinə çevrilməkdən xilas ola bilmir. Bu isə öz növbəsində neqativ ölkə imicinə kapital yığmaqdan başqa heç nəyə yaramır. 
•       Müstəqil şəkildə medianın problemlərini müzakirə etmək istəyənlərin hər hansı müstəvidə bir araya gəlməsinə ciddi maneələr törədilir. Xüsusilə, barmaqla sayılacaq şəkildə az olan yerlər xüsusi nəzarətə alınır və müstəqil şəxslərin də iştirakı ilə müzakirə ortamı qəsdən önlənir. Məsələn, Sivil Toplum Platforması olaraq 22 iyul mətbuat günü ərəfəsində dəyirmi masa keçirmək üçün BMM-ə müraciətimizə maraqlı cavab almışıq. Iyul ayının sonunadək yerimiz yoxdur. BMM-in iki salonu var və gün ərzində 16 saat toplantı keçirmək imkanı var. Lakin 20 gün ərzində bir saat vaxt ayıra bilmir. Bunun açıqlaması budur: BMM-də 20 gündə 320 saat tədbir olacaq. Maraqlıdır, bu qurum iyul ayında nə qədər vergi ödəyəcək? Yerin hər saatına 100 manat tələb edən BMM, əgər 320 saat tədbir keçirirsə o zaman onun 20 günlük gəliri 32 min manat olacaq. Öz məntiqləri ilə illik gəlirləri yarım milyon manat edən bu qurum, ildə azı 30 min manat vergi verməlidir. Otellərdə də vəziyyət belədir. Müraciətə verilən cavab budur, biz sadəcə mədəni tədbirlərə yer ayırırıq. Sizin tədbirlər ictimai-sosial tədbirlərdir və keçirilməsinə yer ayıra bilmərik. Bunun hüquqi tərəfini bir kənara atıram, ayrıseçkilik tərəfini də bir tərəfə atıram. Burdan çıxan nəticə budur, əgər Azərbaycanlı mütəxəssislər, media əhli öz problemlərini bir masa arxasında, öz ölkəsi hüdudlarında müzakirə edə bilmirsə, bunu ilk fürsətdə kənarda edəcək. Deməli bunu aradan qaldıracaq addım atmırsınızsa, buna hazır olub, tənqidləri dinləməli olacaqsınız.
•       Tez-tez erməniləri, gürcüləri nümunə gətirib, öz nümayəndə heyətimizə irad bildirən dostlarıma xüsusi xatırladıram. Ermənistanın müstəqil ekspertləri, alternativ fikirlər bildirən media təmsilçiləri ölkələrində icra etdikləri qrant layihələrini çatdıra bilmirlər. Bir qurumun 7-8 işlək qrantı var və onların icrasına hökumətləri şərait yaradıb. Biz isə ölkədən qovub çıxardığımız, yaşamasına icazə vermədiyimiz və hətta vətəndaşlıqdan çıxardığımız şəxsdən mərhəmət gözləyirik ki, ermənilərin yanında problemlərdən danışmasın, problemləri şişirtməsin. Bu normal gözləntidir mi? Siz bunun baş verməməsi üçün nə etdiniz ki, indi gözləntiniz mövcuddur?

6.     

•          Regionda və dünyada  son illər xeyli  tanınan, jurnalist araşdırmaları ilə gündəmdə olan birinin ölkədən çıxışına fiziki məhdudiyyət qoymaqla onun düşüncələrini, özünüifadə imkanlarını indiki zamanda məhdudlaşdırmaq olmaz. Bu sadəcə mümkün deyil. Bunu dərk etmək lazımdır. Xədicə İsmayılın dəvətli olduğu konfransa iştirakına imkan verməyən və çıxışına məhdudiyyət tətbiq edən məhkəmə sistemi və ona göstəriş verən siyasilər dərk etməlidir ki, Xədicə xanım ora getsə bəlkə 10-15 dəqiqəlik bir çıxış edərdi. Bəlkə də etməzdi. Amma getməyinə icazə vermədiyinizə görə yarım saat skype vasitəsi ilə toplantı iştirakçılarına müraciət etdi. Həm fikirlərini dedi, həm də bu format özlüyündə ölkə haqqında çox şey dedi. Bu yanaşmalardan imtina etməyin vaxtı axı çoxdan keçib!
•          Mənim bir digər müşahidəm budur ki, ölkənin rəsmi qurumları və qeyri-rəsmi təmsiçliləri sadəcə səfərə getmək üçün bu tip tədbirlərə getməməlidir. Söhbət mediadan, ifadə azadlığından gedirsə, bu sahədə bilgi və təcrübəsi olan, beynəlxalq hüquq prinsiplərini mənimsəyən şəxslərin getməsi və danışması daha yerinə düşər. Peşəkar mühitdə qeyri-peşəkar qatılım və müzakirə kənardan çox primitiv görünür.  

Yekunda səmimi şəkildə qeyd etmək istəyirəm ki, mən çox istərdim ki, biz daxili problemlərimizi bir masa arxasında toplaşaraq müzakirə edək, onların çözümünə birgə yol axtaraq. Bir-birimizlə yeri gələndə sərt müzakirələr aparaq, amma bir-birimizi dinləməyi bacaraq, deyilən sözlərin mahiyyətinə empatiya quraraq baxaq. O zaman hansısa beynəlxalq tədbirdə sevmədiyimiz qonşularımızın hüzurunda yəqin ki daxili problemlərimiz müzakirə etməzdik. 

UNESCO-nun “Dünya Mətbuat azadlığı günü” tədbirindən izlənimlər

  “Dünya Mətbuat azadlığı günü” tədbirindən izlənimlər

2-4 May 2016-cı il tarixləri arasında Finlandiyanın paytaxtı Helsinkidə UNESCO-nun təşkilatçılığı ilə təşkil olunan  “Dünya Mətbuat azadlığı günü” tədbirlərində iştirak imkanı əldə etdim. Hər bir tədbirdə iştirak etdikdən sonra, mümkün qədər müşahidələrimi paylaşaraq, qalıcı olmasına çalışıram.

Bu səfər də mənim üçün çox məhsuldar və yaddaqalan oldu. Xeyli maraqlı ikitərəfli görüşlərim oldu. Effektiv oturumlarda iştirak edib həm öz təcrübələrimizi paylaşmaq, həm də müxtəlif təcrübələri yaxından öyrənmək imkanı əldə etdik.  

Tədbirlərin ilk günü Helsinkinin önməli məkanlarından biri olan Finlandiya Hall`da bir neçə paralel oturumlar, müzakirələr təşkil edilmişdi. Mən bizim regionu və xüsusilə ölkəmizi də yaxından ilgiləndirən mövzulardan biri olan “iki ölkə, tək peşə” adlı panelə qatılaraq, orda xüsusilə Ukrayna və

Rusiya jurnalistlərinin Ukraynanın bir hissəsini və Kırımı işğal edib sonra ilhaq edən, on mindən çox insanın ölümünə, 20 min insanın yaralanmasına, yüzminlərlə insanın evini, yurdunu tərk etməsinə səbəb olan hərbi münaqişədən sonrakı “dialoq” mühitini yaxından müşahidə imkanı əldə etdim. Paneli İREX Avropa ilə birlikdə Rusiya və Ukrayna Jurnalistlər İttifaqı birlikdə təşkil etmişdi.

Doğrudur, panel iki ölkə arasında münasibətlərə aid kimi görünsə də, bizim də, ermənistandan olan nümayəndələrin də, Belarusdan gələn jurnalistlərin də iştirakı ilə panel daha geniş yelpazə qazandı və çox maraqlı müzakirələr alındı. Xüsusilə, paneldə Azərbaycandan olan jurnalist və keçmiş siyasi məhbus Əvəz Zeynallının, Belarusan olan jurnalist və keçmiş siyasi məhbus Natalia Rodinanın orda olması Moderatorun diqqətini bu iki ölkədəki ifadə azadlığına, mətbuat azadlığına və jurnalistlərin problemlərinə də yönəltdi. Bu istiqamətdə ölkədəki vəziyyətə dair qısa çıxış etmək də mənə düşdü.

Bu tip tədbirlərdə insan üçün ən çətin olan şey öz ölkəndəki problemlərdən danışmaqdır. Çünki mənəvi olaraq ölkənə olan sevgi və sayğı, onun mənafeyini uca tutmaq istəyi,  habelə insan olaraq dürüst olma və dürüst qalma prinsipin bir-biri ilə adətən çarpışır. Qızıl ortanı tapmaq heç də asan olmur. Xüsusilə, indiki İKT-nin inkişaf səviyyəsi, sosial şəbəkə gerçəyi ölkədə baş verənlərin hər birinin bu sahəyə diqqəti olan hər kəs tərəfindən bilindiyini göstərir. Mən də çalışdım ki, dürüst olum. Ölkədəki son illər yaradılan süni problemlərdən, habelə çox dəyər verdiyimiz Xədicə İsmayıl kimi, Seymur Həzi kimi jurnalistlər başda olmaqla bəzi jurnalist və blogerlərin hələ də həbsdə olmasından duyduğumuz üzüntünü dilə gətirdim. Amma əsas çağırışım BMT-nin çətiri altında olan, mədəni, mülki, siyasi, sosial, iqtisadi məsələləri əhatə edən Konvensiyaya qoşulan, UNESCO-nun tədbirlərində iştirak edən ölkə yönətimlərinə oldu. Onlara səsləndim ki,  jurnalistləri rahat buraxın, onları sırf jurnalist fəaliyyətinə görə təqib etməyin, həbsə atmayın, aşağılamayın, həyatlarına təhlükə yaradanlarla mübarizə aparın, diffamasiyaya görə qorxutmayın.

Növbəti gün 3 may idi-Dünya Media Azadlığı günü. Min nəfərlik salon demək olar ki dolu idi. Dünyanın əksər ölkələrindən, bütün qitələrdən insanlar-ekspertlər, hüquqşünaslar, jurnalistlər, siyasıtçilər bura  toplaşmışdı. Bədii bir səhnə ilə-baletlə başlayan açılış, sonra siyasi çıxışlarla davam etdi. UNESCO-nun baş direktoru İrina Bokova (hansı ki bu günlərdə onun Nyu Yorkda 3 milyonluq daşınmaz aldığı və bunun korrupsiya nəticəsi ilə olduğu faktı dünya mediasının gündəmindədir), ardınca Finlandiyanın Baş Naziri Juha Sipilia sonra isə Helsinki Şəhər Meri Jussi Pajunen çıxış edib, media azadlığından, jurnalist haqlarından, beynəlxalq qorumalardan bəhs edən çıxışlar etdi. Bir saat davam edən açılış Finlandiya mədəniyyət nümunəsi olan bir opera səhnəsi ilə yekunlaşdı.

Açılışdan dərhal sonra çox önəmli üç panel vardı. Mən onlardan ən çox mənim diqqətimi çəkən birində “Qaçqın böhranının İctimai yayım mediası dəyərlərinə təsiri” panelinə qatıldım. Panelin təşkilatçıları Media Fərqlilik İnstitutu, Avropa Yayım Birliyi və Finlandiya Yayım Birliyi idi. İndoneziya Universitetindən Professor Ade Armandonun moderatorluğunda İrandan, Brazilyadan, Danimarkadan, Ruminyadan, Böyük Britaniyadan və İrlandiyadan panelistlər son dönəm gedərək artan münaqişələrdən əziyyət çəkən və yurd-yuvasından dünyanın dörd bir tərəfinə yayılan qaçqınların yaşadıqları dramı, mediaların xüsusilə spesfik qaydaları olan ictimai mediaların bu artan insanlıq dramına yanaşmasını müzakirə etdilər. Ümumiyyətlə mayin 3-də və 4-də çox maraqlı panellər oldu. Hər biri geniş baxış acısı yaradan müzakirələrə səhnə oldu.

Amma bu ilki tədbirə mənə görə möhür vuran məqam Azərbaycanlı araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayılın “Dünya Mətbuat Azadlığı Mükafatı” 2016 laureatı olması idi. Xədicə xanımın bu mükafata layiq görülməsi qürur hissi yaradan məqam idi. Lakin Onun günahsız yerə həbsdə saxlanması, mükafatı almağa gələ bilməməsi üzücü və utancverici məqam idi. Xüsusilə 80-li yaşlarını haqlamış, yaşlı və xəstə Anasının onun mükafatını almaq üçün çox əziyyətlə Helsinkiyə gəlməsi, tribunaya çıxıb həyacanla, nisgillə Xədicənin məktubunu oxuması çox duyğulu anlar yaşatdı. Əslində arzu olunan o idi ki, Xədicə İsmayıl həbsdən azad edilərək mükafat almağa özü yollanaydı. Beləliklə, həm ölkədə ifadə azadlığı və mətbuat azadlığının vəziyyətinin yaxşılaşmasına bir işarə olardı, həm də o yüksək tribunada ölkənin, onun yönətiminin imicinə müsbət çalar qatardı. Amma olmadı. Ölkənin və onun yönətiminin imicinə zərbə üstünə zərbə vuran davranışdan vazkeçilmədi. Yanlışa davam edildi. Xədicənin həbsdə saxlanması Xədicənin dəyərinə, imicinə dəyər qatdıqca, onun həbsdə saxlanmasının tərfdarı olanları dəyərdən salır, imiclərinə sağalmaz yaralar vurur. Əlbəttə daha çox ölkə itirir. Həm jurnalist azadlığı indekslərinə görə hər il daha da sonlara doğru sürətlə irəliləyir həm də çox dəyərli jurnalistlər təcrid edilərək ölkə mediasına verdiyi müsbət qatqıdan mərhum edilir. Bir an öncə bu yanlış yanaşma tərk edilməli, Xədicə İsmayıl qeyd-şərtsiz azad edilməli, digər siyasi məhbus siyahısına düşmüş şəxslər də azadlıqlarına qovuşmalıdır.    

   B

u səfərdə Avropada yaşayan və işləyən Azərbaycanlı jurnalistlər və media qurumlarının təmsilçiləri ilə də görüşmək, müzakirələr aparmaq imkanım oldu. Azadlıq radiosundan Kənan Kazımoğlu, “Meydan Tv”-nin qurucularından Emin Milli, RATİ-nin qurucularından olan və Avropa oyunları ərəfəsində  ölkə vətəndaşlığından çıxarılaraq İsveçrəyə göndərilən Emin Hüseynov, Danimarkanın Beynəlxalq Mediaya Dəstək təşkilatının departament rəhbəri Gülnarə Axundova bu qəbildən şəxslər idi.

Hər bir səfərdə yol yoldaşları səfəri maraqlı və yaddaqalan edən məqamlardan biridir. Bu səfərdə Əvəz Zeynallı və Xanımı Məlahət Xanım, Azər Həsrət və Ayaz Mirzəyev yaxşı yol yoldaşı kimi yaddaqaldılar. Onlara səmimi təşəkkürümü bildirirəm. 

Bir az da Finlandiyanın paytaxtındakı müşahidələrimi yazmaq istəyirəm. Helsinki gözlədiyimin əksinə Bakıdan isti oldu. Bakıda getdiyimdə havanın temperaturu 14-15 dərəcə aralığında və soyuq küləkli idi. Amma Helsinkiyə enəndə günəşli və 18 dərəcə isti vardı. Sonrakı günlər də günəşli və isti oldu. Diqqətimi çəkən məqam sadəcə temperatur deyildi. Helsinki infrastrukturu yaxşı qurulmuş və insana xidmət üçün ideal vəziyyətə gətirilmiş bir şəhərdir. Yolları demək olar ki geniş və boş idi.

Tıxac görmədim. Nə yol polis partulu və də polis rastıma çıxmadı. 5 günlük müddətdə ümumiyyətlə bəzi binalarda olan özəl güvənlik istinsa olmaqla heç uniformada insan rastıma çıxmadı. Şəhərdə müşahidə kameraları da yox deyiləcək qədər az idi. 20 km-lik havalimanı yolunda və şəhər içi yollarda radar yox idi. Amma həyat çox düzənli axıb gedir. İnsanlar onlar üçün ayrılmış velisoped yollarından, tramvaylardan, elektrikli qatardan gen-bol istifadə edir.  Bizim Bakıda görməyə

alışdığımız iri həcmli cip maşınlar heç qarşıma çıxmadı. Daha çox digər Avropa ölkələrində olduğu kimi xırda avtomobillərə üstünlük verirlər. Sonda bir müşahidəmi də deyim ki, bizdə yüksək çinli məmurların gəzdiyi qara rənkli 2015 model Mercedeslər orda taxsi xidməti göstərir. Biz də hava limanından ilk  mindiyimiz taksi məhz belə maşınlardan idi. Amma bizim tədbirdə iştirak edən Finlandiya Prezidentinin, Baş Nazirinin, Xarici işlər Nazirinin və Mədəniyyət Nazirinin heç birinin maşını son model Mercedes və ya BMW  deyildi. Daha köhnə model Audilər idi və onların ətrafında ətdən hörülmüş qoruma divarı yox idi...    

REAL hərəkatının rəhbəri İlqar Məmmədovun qanunsuz həbsdə saxlanılmasına davam edilməsi Azərbaycan məhkəmə-hüquq sisteminin iflasın eşiyində olduğunun açıq göstəricisidir

REAL hərəkatının rəhbəri İlqar Məmmədovun qanunsuz həbsdə saxlanılmasına davam edilməsi Azərbaycan məhkəmə-hüquq sisteminin iflasın eşiyində olduğunun açıq göstəricisidir və Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda dövlət imicinə, mənafeyinə zərbədir.

Dövlət beynəlxalq münasibətlərdə qoşulduğu Konvensiyalara sadiq qaldıqda, atdığı imzaya hörmət etdikdə başqaları tərəfindən də sayğı görür. Əgər Dövlətin qurumlarının, hökumətinin atdığı imzaya öz məhkəmə sisteminin, hakimlərinin hörməti yoxsa, başqalarının həmin imzaya və ya iradəyə sayğı göstərməsini gözləmək ağılsızlıqdır.

Azərbaycan AŞ İnsan Haqları Konvensiyasını Hökuməti səviyyəsində imza edib, Parlamenti səviyyəsində isə ratifikasiya edib. Həmin Konvensiyaya əsasən AİHM qərarları Azərbaycan üçün bağlayıcıdır.  Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarının məcburi qüvvəsi və icrasını göstərən 46-cı maddəsində bildirilib ki,  “Razılığa gələn Yüksək Tərəflər, Məhkəmənin onların tərəf olduqları işlər üzrə qəti qərarını icra etməyi öhdələrinə götürürlər.”

İlqar Məmmədov 2013-cü il Fevralda qanunsuz həbs edildikdən qısa müddət sonra daxili Məhkəmələrin hüquqazidd davranışlarından AİHM-ə şikayət göndərildikdə,  Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi həmin şikayətə prioritet verərək çox qısa müddətdə baxaraq  22 May 2014-cü ildə “həbsin qanunsuz olduğu və qeyd-şərtsiz azadlığa çıxmasını tələb edən qərarını elan etmişdir. Hökumətin qərarın icrasını ləngitmək üçün 3 aylıq müddətin sonunu gözləyərək verdiyi şikayətə baxmayaraq, Böyük Palata şikayəti rədd etmiş və 13 Oktyabr 2014-cü ildə bu qərar hüquqi qüvvəyə minmişdir.

Normal öhdəliklərinə və daxili və xarici hüquqa hörməti olan istənilən ölkə hökuməti bu halda qərarı 3 ay ərzində icra etməlidir. Lakin təəssüf ki 2 ilə yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq , İlqar Məmmədovun qanunsuz həbsdə saxlanılmasına israrla davam edirlər. Avropa Şurası formalaşdığından bugünədək kecən 66 ildə AHİM-in bir qərarının icrasına görə AŞ Nazirlər Komitəsinin 6 qərarının olmasına baxmayaraq bir ölkənin öz vətəndaşını, üstəlik də həmin vətəndaşın cinayətkar olmadığını bilməsinə rağmən həbsdə tutmasının anologu yoxdur. Şəxsi intiriqa istisna olmaqla məntiqi atqumenti də yoxdur.

Bu yanaşma ölkədə hüququn işləmədiyinin göstəricisi olmaqla bərabər, şəxsə görə fərqli davranıldığı və hüquq qarşısında şəxsin bərabərliyi prinsipinin də tanınmadığı anlamına gəlir.

Hökumət İlqar Məmmədovu “həbsdə saxlayacağam”- deməklə əslində başqa tablonu-ölkə “hüquq sisteminin iflas etdiyini daha aydın sərgiləyir. Bu prosesdə İlqar Məmmədov öz azadlığını barmaqlıqlar arxasında “itirərkən”, ölkənin hüquq sisteminə inam daha geniş miqyasda yox olur və beynəlxalq miqyasda dövlətin imicinə sağalmaz zərbələr vurulur.   

Azərbaycanın hüquq sistemində beynəlxalq məhkəmələrin yeri və rolu müzakirə edilib

Azərbaycanın hüquq sistemində beynəlxalq məhkəmələrin yeri və rolu müzakirə edilib

Vətəndaş cəmiyyətinin durumunu müzakirə etdik

https://www.youtube.com/watch?v=ffLc5D2Bcrs