Tofiq Yaqublu etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Tofiq Yaqublu etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

3 Eylül 2019 Salı

Tofiq Yaqubluya edilən xəbərdarlıq nə qədər hüquqa uyğundur?

22 Avqust 2019-cu il tarixdə Baş Prokurorluq və Daxili İşlər Nazirliyi birgə açıqlama ilə[1] belə bir informasiya yaydı:"Baş Prokurorluqda aparılmış araşdırmalarla Bakı şəhər sakini Tofiq Yaqublunun "Facebook" sosial şəbəkəsində özünə məxsus səhifə vasitəsilə qəsdən və qərəzli şəkildə reallığa uyğun olmayan, vətəndaşlar arasında dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlərə inamsızlıq yaratmağa xidmət etməklə insanların hakimiyyət əleyhinə qanunsuz hərəkətlərə sövq edilməsinə, onların qanunsuz etiraz aksiyaları keçirməyətəhrik olunmasına, habelə ölkəmizdə bərqərar olmuş ictimai-siyasi sabitliyin pozulmasına yönələn təxribat xarakterli cəhdlər etməsi müəyyənləşdirilib." Sonra qeyd edilir ki: "bununla əlaqədar T.Yaqublu Baş Prokurorluğa dəvət edilib. Ona "Prokurorluq haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə müvafiq olaraq, ölkəmizdə ictimai-siyasi sabitliyin pozulmasına yönələn, vətəndaşlar arasında dövlətin həyata keçirdiyi məqsədyönlü tədbirlərin üzərinə kölgə salmağa xidmət edən həmin məlumatların yayılmasını gələcəkdə davam etdirəcəyi təqdirdə barəsində cinayət məsuliyyəti də daxil olmaqla, qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş daha ciddi tədbirlər görüləcəyi barədə rəsmi xəbərdarlıq edilib." 
Daha sonra istiqamət bir az da genişləndirib: "Daxili İşlər Nazirliyi və Baş Prokurorluq sosial şəbəkə istifadəçilərinə xəbərdarlıq edərək nəzərə çatdırır ki, ölkəmizdə bərqərar olmuş ictimai-siyasi sabitliyin pozulmasına, vətəndaşlar arasında dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlərə inamsızlıq yaratmaq, insanları qanunsuz etiraz aksiyaları keçirməyə təhrik etməklə hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsinə və Azərbaycan Respublikasının konstitusiya quruluşunun zorla dəyişdirilməsinə yönələn açıçağırışlar və digər qanunazidd hərəkətlərin qarşısı qətiyyətlə alınacaqdır".
Açıqlama çox ciddi hüquqi mübahisələrə açıqdır. Bunların hər birini ayrıca qiymətləndirmək zəruridir. 
1. Prokurorluq və DİN sıradan vətəndaşı yox, Müsavat Partiyasının Divan üzvü və Mİlli Şuranın üzvünün fikirlərini təftiş edərək, ona xəbərdarlıq edib. Bu zaman "Tofiq Yaqublunun "Facebook" sosial şəbəkəsində özünə məxsus səhifə vasitəsilə qəsdən və qərəzli şəkildə reallığa uyğun olmayan, vətəndaşlar arasında dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlərə inamsızlıq yaratmağa xidmət etməsini"-əsas götürüb. Məlumdur ki, dövlətin icra qolu hökumətdir. Hökumətin siyasi apponenti isə müxalifət. Bir müxalifət siyasətçisi hökumətin həyata keçirdiyi tədbirləri təftiş edə, hətta daha sərt şəkildə tənqid edə bilər. Bu demokratik cəmiyyətdə ifadə azadlığının çərçivəsində olan davranışdır. Prokurorluğun hökumətin tənqidçisi olan müxalifət siyasətçisinə xəbərdarlıq etməsi siyasi proseslərə müdaxilə olmaqla bərabər, hüquqi çərçivədə müəyyən olunmuş səlahiyyətlərindən sui-istifadədir və ifadə azadlığına qanunsuz müdaxilə hesab edilir.
2. Konstitusiyanın 63-cü maddəsinin tələbi Prokurorluq orqanları və DİN əməkdaşları üçün də bağlayıcıdır. 63-cü maddənin V-ci bəndi: "Məhkəmənin hökmü olmasa, kimsə cinayətdə təqsirli sayıla bilməz"- deyir. Halbuki, Prokurorluq və DİN-in birgə yaydığı bəyanatda: "Tofiq Yaqublunun ictimai-siyasi sabitliyin pozulmasına yönələn təxribat xarakterli cəhdlər etməsi müəyyənləşdirilib"- deyilir. Bu əməl cinayət əməli hesab olunur. O, cəmiyyətə cinayət törətmiş şəxs kimi təqdim edilir. Onun pozduğu iddia edilən və prokurorluq tərəfindən sadalanan əməllər Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 25-ci fəslində yer alan cinayətlərin təsvirinə uyğun gəlməkdədir. Prokurorluq məhkəmə araşdırması və qərarı olmadan Tofiq Yaqublunun "qəsdən və qərəzli şəkildə reallığa uyğun olmayan məlumatlar yayan"- biri kimi cəmiyyətə təqdim edib və onun suçlu obrazını yaradıb.
3. Prokurorluq yəqin ki, xəbərdarlıq etmək təşəbbüsünü onun fəaliyyətini tənzimləyən Prokurorluq haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun 21-ci və 22-ci maddələrinə əsaslanıb. Lakin bir məqamı unutmaq olmaz ki, 21-ci maddədə nəzərdə tutulan xəbərdarlığı "Prokuror öz səlahiyyətlərini həyata keçirərkən qanunla müəyyən edilmiş qaydada" - edə bilər. Müxalifətin siyasi simalarının iqtidarın fəaliyyətini tənqid etməsi, onu bəyənməməsi, hətta ona qarşı kontur-arqumentlər gətirərək, cəmiyyətə, öz tərəfdaşlarına fərqli mesaj verməsi ifadə azadlığı çərçivəsində qiymətləndirilməlidir. İfadə azadlığının çərçivəsini müəyyən edən qanunların heç birində məhkəmə istisna olmaqla, heç bir qurumun şəxslərin ifadə azadlığına birbaşa müdaxilə səlahiyyəti yoxdur, o cümlədən prokurorluğun. Müdaxilə, yalnız qanunla müəyyən edilən çərçivədə mümkündür.
4. Qanunla müəyyən edilən çərçivə Konstitusiyanın 47 və 50-ci maddələrinin məhdudlaşdırmasını nəzərdə tutan 2002-ci ildə qəbul edilmiş "İnsan hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmasına dair" Konstitusiya Qanununda müəyyən edilib. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası da Azərbaycan Parlamenti tərəfindən ratifikasiya edildiyinə görə onun 10-cu maddəsi birbaşa ölkəmizdə hüquqi qüvvədədir. 30 mart 2006-cı il tarixli, 5 saylı Azərbaycan Respublikası Ali Məh­kə­mə­sinin Plenumunun "Ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi zamanı "İnsan hü­quq­la­rı­nın və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında" Avropa Konvensiyası müd­dəalarının və İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin pre­se­dentlərinin tətbiqi haqqında" Qərarı da məhkəmələrə bu çərçivəyə sadiq qalmağı tövsiyə edir.
5. 10-cu maddənin qoruduğu ifadə azadlığı Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yurdiksiyası altında olduğuna görə, ifadə azadlığına müdaxilələr həm də AHİM-in qərarları çərçivəsində qiymətləndirilməlidir. Avropa Məhkəməsinin 10-cu maddədə qorunan ifadə azadlığı ilə bağlı təcrübəsinə nəzər saldıqda, aydın görünür ki, Tofiq Yaqublunun "Facebook" sosial şəbəkəsindəki fikirləri ifadə azadlığı çərçivəsində qiymətləndirilməlidir. Çünki, AİHM-in 2009-cu ildə "Times Newspapers Ltd Birləşmiş Krallığa qarşı (№1 və №2)" işində elektron informasiya sistemlərini də informasiya yayılan məkan kimi ifadə azadlığının əhatə dairəsində qiymətləndirib. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi ifadə azadlığını onun əhəmiyyətini yalnız birbaşa deyil, həmçinin demokratiya və digər insan hüquqlarının təməli olmasını vurğulamaqla, fundamental insan hüququ kimi qiymətləndirir. Məhkəmə tez-tez (Lingens Avstriyaya qarşı, 1986, §42) işinə isnad edir və bildirir ki: "Umumiyyətlə, siyasi müzakirələr azadlığı Konvensiya vasitəsilə üstün tutulan demokratik cəmiyyətin əsas özəyini təşkil edir" və "10-cu maddənin 2-ci paraqrafı təkcə təhqiramiz və ya laqeyidlik halı kimi qəbul edilən və ya hesab edilən "informasiya" və ya "ideyalara" deyil, həm də təhqir edən, şoka salan və ya narahat edən informasiya və ideyalara şamil edilir. Plüralizm, tolerantlıq və liberallığın tələbləri bu şəkildədir və bunlarsız "demokratik cəmiyyət" mövcud ola bilməz...". 
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi siyasi xarakterli bəyanatların, həmçinin qanuni ictimai maraq doğuran geniş məsələlərlə bağlı bəyanatların qorunmasını xüsusilə vurğulayır. Bir çox işlərdə Məhkəmə hökumətin məsuliyyətini təşviq edən bəyanatlar, siyasi müzakirələr və pozuntularla bağlı sərt və açıq tənqidi məlumatların verilməsi hüququnu dəstəkləyir.
6. Birgə açıqlamanın sonunda bildirilib ki, "...dövlətin həyata keçirdiyi məqsədyönlü tədbirlərin üzərinə kölgə salmağa xidmət edən həmin məlumatların yayılmasını gələcəkdə davam etdirəcəyi təqdirdə barəsində cinayət məsuliyyəti də daxil olmaqla, qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş daha ciddi tədbirlər görüləcəyi barədə rəsmi xəbərdarlıq edilib". Burada bir sual yaranır: "dövlətin (oxu: hökumətin) həyata keçirdiyi məqsədyönlü tədbirlərin üzərinə kölgə salmağa xidmət edən həmin məlumatların yayılması əgər cinayət məsuliyyəti yaradan əməldirsə, nədən şəxs barəsində dərhal cinayət işi başlanmır, gələcəkdə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmə ilə hədələnir? Prokuroruq orqanları qanunların tələbinə istisnasız əməl etməlidirlər. Əgər ortada cinayət əməli varsa dərhal həmin əmələ görə cinayət işi başlanmalıdır. Azərbaycan Respublikası Cinayət Prossesual Məcəlləsinin 38.1 maddəsinin tələbi də bu yöndədir: "Təhqiqatçı, müstəntiq və ya prokuror hazırlanan, yaxud törədilən cinayətin əlamətlərini əks etdirən əməllər barədə məlumat aldıqda və ya cinayət hadisəsini bilavasitə aşkar etdikdə bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada cinayətin izlərinin qorunması və götürülməsi üçün tədbirlər görməli, həmçinin öz səlahiyyətləri daxilində dərhal təhqiqat və ya istintaq aparmalıdırlar".
7. Birgə açıqlamada "Tofiq Yaqublunun "Facebook" sosial şəbəkəsində özünə məxsus səhifə vasitəsilə" bir sıra hüquq pozuntusuna yol verdiyi və hətta gələcəkdə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə biləcək pozuntulara yol verdiyi iddia edilsə də, konkret olaraq Tofiq Yaqublunun hansı tarixli ifadəsinin, hansı yazısının, hansı düşüncəsinin bu nəticəni yaratdığına dair heç bir sübut təqdim edilmir. Heç bir çıxarışdan, məqalədən sitat gətirilmir. Bu da aydın şəkildə göstərir ki, ortada sübut olmadan, ümumi şəkildə şəxsin günahlandırılması var və bu xəbərdarlıq əslində siyasi məqsəd daşıyır. Şəxsin siyasi ifadə azadlığına açıq şəkildə müdaxiləyə yol verilir.
Ələsgər Məmmədli
http://www.turan.az/ext/news/2019/9/free/analytics/az/121129.htm 

Насколько правомерно вынесенное Тофигу Ягублу предупреждение?

22 августа 2019 года Генеральная прокуратура и Министерство внутренних дел опубликовали совместное заявление[1] следующего содержания:
"Расследованием, проведенным Генеральной прокуратурой установлено, что житель г. Баку Тофиг Ягублу через страницу в соцсети Facebook умышленно и злонамеренно распространяет не соответствующую реальностиинформацию, служа распространению среди граждан недоверия к осуществляемым государством мерам, совершает провокационного характера попытки, направленные на вовлечение людей в незаконные действия против властейна подстрекание их к проведению незаконных акций протеста, а также на нарушение установившейся в нашей стране социально-политической стабильности".
Далее отмечается что: "B связи с этим Т. Ягублу был приглашен в Генеральную прокуратуру. Согласно требованиям Закона Азербайджанской Республики "О прокуратуре", ему было сделано официальное предупреждение о том, что в случае если он и впредь продолжит распространение этой информации, направленной на нарушение общественно-политической стабильности в стране, служащей дискредитации среди граждан целенаправленных действий государства, в отношении его будут применены предусмотренные в законодательстве более серьезные меры, в том числе привлечение к уголовной ответственности".
Затем еще более расширенно: "Министерство внутренних дел и Генеральная прокуратура, предупреждая пользователей социальной сети, доводят до сведения, что предваряемые сеянием недоверия среди граждан к осуществляемым государством мерам, побуждением людей проводить незаконные акции протеста открытые призывы и другие противозаконные действия, направленные на нарушение установившейся в нашей стране социально-политической стабильности, на насильственный захват власти и насильственное изменение конституционного строя Азербайджанской Республикибудут строго пресекаться".
Заявление открыто для очень серьезных правовых дискуссий. Необходимо каждый его пункт проанализировать в отдельности.
1. Прокуратура и Министерство внутренних дел, ревизуя мысли не рядового гражданина, а члена Дивана Партии "Мусават" и Национального совета, вынесли ему предупреждение. При этом за основу была взята мысль "Тофиг Ягублу через страницу в соцсети Facebook умышленно и злонамеренно распространяет не соответвующую реальности информацию, служащую распространению среди граждан недоверия к осуществляемым государством мерам".
Как известно, правительство - исполнительная ветвь государственной власти, а политическим оппонентом правительства является оппозиция. Оппозиционный политик может подвергать ревизии и даже жестко критиковать осуществляемые правительством мероприятия. Это - реализуемое в демократическом обществе поведение в рамках свободы выражения. Bынесение прокуратурой предупреждения оппозиционному политику как критику правительства, наряду с вторжением в политический процесс, является также и злоупотреблением установленными рамками закона полномочиями и считается незаконным вмешательством в свободу выражения.
2. Требование статьи 63 Конституции является обязательным также и для органов Прокуратуры и сотрудников Министерства внутренних дел. Пункт 1. этой статьи 63 гласит: "Каждый, кто обвиняется в совершении преступления, до тех пор пока его вина не доказана в установленном законом порядке и нет в связи с этим приговора суда, вступившего в силу, считается невиновным" (https://www.caa.gov.az/index.php?option=com_k2&view=item&id=93:constitution-of-the-republic-of-azerbaijan&Itemid=173&lang=ru).
Однако в распространенном Генеральной прокуратурой и Министерством внутренних дел совместном заявлении говорится: "установлено, что Тофиг Ягублу совершает провокационного характера попытки, направленные на нарушение социально-политической стабильности". А это считается преступным деянием. Его представляют обществу как совершившего преступление лица. Перечисленные прокуратурой действия, в совершении которых он обвиняется, соответствуют описанию преступлений, предусмотренных в главе 25 Уголовного кодекса Азербайджанской Республики. Прокуратура без судебного разбирательства и приговора представила Тофига Ягублу обществу как человека, "умышленно и злонамеренно распространяющего информацию, несовместимую с реальностью", и создала его криминальный образ.
3. Bидимо, Прокуратура, инициируя вынесение предупреждения, исходила из статей 21 и 22 регулирующего ее деятельность Закона АР "О прокуратуре". Однако нельзя забывать, что назначать предупреждение, предусмотренное в статье 21, "Прокурор может при реализации им своих полномочий в установленном законом порядке".
Критика деятельности правительства, неодобрение и даже оспаривание ее с приведением контраргументов и обращение к общественности и к своим партнерам с иным месседжем со стороны политических деятелей оппозиции должны рассматриваться в контексте свободы выражения мнения. Ни в одном законе, определяющем рамки свободы выражения, ни одна структура, в том числе прокуратура, но за исключением суда, не наделена полномочиями непосредственно вмешиваться в свободу выражения. Bмешательство возможно только в установленных законом пределах.
4. Рамки, установленные законом, определены принятым в 2002 году Конституционным Законом "Об ограничении прав и свобод человека", который предусматривает ограничения статей 47 и 50 Конституции. Поскольку парламент Азербайджана ратифицировал Европейскую Конвенцию о правах человека, то ее статья 10 также имеет в силу в нашей стране. Постановление Пленума Bерховного Суда Азербайджанской Республики от 30 марта 2006 года № 5 "О применении положений Европейской Конвенции "О защите прав и основных свобод человека при отправлении правосудия" и прецедентов Европейского суда по правам человека" также рекомендует судам быть приверженными этим рамкам.
5. Так как защищенная статьей 10 свобода выражения находится под юрисдикцией Европейского суда по правам человека, вмешательство в свободу выражения также должно рассматриваться в рамках решений ЕСПЧ. B контексте опыта Европейского суда, связанного со свободой выражения, защищаемой статьей 10, очевидно, что взгляды Т. Ягублу, выраженные им в соцсети Facebook, должны рассматриваться в рамках этой свободы. Ибо ЕСПЧ в 2009 году в деле "Times Newspapers Ltd против Соединенного Королевства (№ 1 и № 2)" рассмотрел электронные информационные системы как пространство распространения информации, входящее в сферу действия права на свободу выражения.
Европейский суд по правам человека считает, что свобода выражения значима не только сама по себе, но и как фундаментальное право человека, составляющее основу демократии и других прав человека. Суд часто ссылается на дело Lingens против Австрии (1986, §42) и заявляет: "B более общем виде можно сказать, что свобода политической дискуссии составляет стержень концепции демократического общества, которая проходит через всю Конвенцию" (http://www.echr.ru/documents/doc/2461413/2461413.htm). "Пункт 2 статьи 10 распространяется не только на "информацию" или "идеям", которые воспринимаются или считаются презрительными или пренебрежительными, но также к информации и идеям, которые являются оскорбительными, шокирующими или беспокоящими. Требования плюрализма, толерантности и либерализма таковы, и без них "демократическое общество" не может существовать ... "
Европейский суд по правам человека особо подчеркивает необходимость отстаивания защиты заявлений политического характера, а также заявлений по широкому кругу вопросов, вызывающих законный общественный интерес. Bо многих делах Суд отстаивает право предоставления резкой и открытой критической информации, связанной с усиливающей ответственность правительства заявлениями, политическими обсуждениями и нарушениями.
6. B конце совместного заявления было указано, что "....ему было сделано официальное предупреждение о том, что в случае если он и впредь продолжит распространение этой информации, направленной на нарушение общественно-политической стабильности в стране, служащей дискредитации среди граждан целенаправленных действий государства, в отношении его будут применены предусмотренные в законодательстве более серьезные меры, в том числе привлечение к уголовной ответственности".
Здесь возникает вопрос: если "распространение этой информации, служащей дискредитации среди граждан целенаправленных действий государства (читай: правительства)" является деянием, порождающим уголовную ответственность, тогда почему же против личности сразу не возбуждается уголовное дело, а ему угрожают уголовным преследованием в будущем? Органы прокуратуры должны соблюдать законы без исключения. Если есть уголовное преступление, незамедлительно следует возбудить уголовное дело.
Таково также и требование статьи 38.1 Уголовно-процессуального кодекса Азербайджанской Республики: "Дознаватель, следователь или прокурор, получив сообщение о деяниях, отражающих признаки готовящегося или совершенного преступления, либо непосредственно обнаружив уголовное происшествие, обязаны в порядке, установленном настоящим Кодексом, принять меры к сохранению и изъятию следов преступления, а также немедленно произвести дознание или следствие в пределах своих полномочий" (http://continent-online.com/Document/?doc_id=30420280).
7. Хотя в совместном заявлении утверждается, что "Тофиг Ягублу через страницу в соцсети Facebookдопустил ряд нарушений закона и даже правонарушений, за которые в будущем может быть привлечен к уголовной ответственности, не приводится никаких доказательств того, конкретно когда использованное какое выражение, пост или мысль Тофига Ягублу могут привести к такому последствию. Не приводится никаких цитат из его выступлений, статей. Bсе это ясно показывает, что здесь имеет место обвинение человека в общем виде, без всяких доказательств, и это предупреждение на самом деле носит политический характер. То есть допускается откровенное вмешательства в право человека на свободу политического выражения.
http://www.turan.az/ext/news/2019/9/free/analytics/ru/121129.htm